Birlik ve bilgelik sanatı

Dr. Rıza Kadılar ve Özlem Balkan'ın mentorluğu bütün boyutlarıyla ele aldığı ve mentorluk ile ilgilenen herkese yol göstermesini hedeflediği “Mentorluk: Birlik ve Bilgelik Sanatı” isimli kitap, Kerasos Yayınları'ndan çıktı.

Yaşamın içinden gelen, bu topraklarda belki de hep var olmuş birçok kavram günümüzde yeniden formatlanıp modern hayatın bir parçası olarak karşımıza çıkıyor. Mentorluk da bu tür kavramlardan biri. Mentorluğu, mentorun kendi bilgeliğinin mentinin bilgeliğinin gelişimi için kullanılması süreci diye özetleyebiliriz. Yumurtayı içeriden kıran civcivlerin daha sağlıklı olması gibi her birey de kendi engellerinin üstesinden geldiği ölçüde gelişir, güçlenir ve bir sonraki zorluğa daha hazır hale gelir. İşte bu bağlamda mentorluk, gelişimsel bir yaklaşımla son derece ihtiyaç duyulan ve hayatımızın birçok aşamasında fark yaratabilecek bir süreç olarak karşımıza çıkıyor. Ancak yanlış yapılması durumunda mentiye ciddi zararlar verebilecek de bir olgu mentorluk.

Bir süreç…

Dr. Rıza Kadılar yeni kitabı hakkında şunları söylüyor: “Geriye nasıl bir iz bıraktığımız çok önemli. Hayatınızda iz bırakmış üç kişiyi hatırlamanızı istesem, acaba hangi özellikleri olan kişiler aklınıza gelecek? Mentorluk işte böyle yer eden, önemli izler bırakmamızı sağlayan bir süreç.

Kendimizi usta hissettiğimiz her alanda mentorluk yapmak, durumsal bilgeliğimizi koçluk becerilerini kullanarak başkalarının gelişiminin hizmetine sunmak son derece önemli. Bu bağlamda mentorluk, çoktan seçme soruları cevaplama geleneğinden gelen eğitim sistemimizin belki de en zayıf kaldığı alanda bize destek olan çok değerli bir uygulama. Bilgiye erişmenin değil, erişilen bilgiyle hayata anlam ve fayda katmanın önem kazandığı günümüz dünyasında, bu kitabın toplumumuzdaki pozitif değişimi tetiklemesini temenni ediyorum.”

2.700 yıl önce var

Dr. Rıza Kadılar mentorlukla ilgili bir yazısında ise mentorluğu şöyle anlatıyor:

“Mentor kelimesinin kökeni bundan yaklaşık olarak 2.700 yıl önce yazılmış olan Odysseia destanına kadar uzanıyor. Yani bu topraklardan çıkan bir kavram. Mentor, Kral Odisseas’ın Truva Savaşı’na katılmak amacıyla saraydan ayrılmasının ardından İthaki Krallığı’nı idare etmek için geride kalan kral vekili kişi olarak karşımıza çıkıyor. Temel rollerinden birisi Kral Odisseas’ın oğlu Telemakhos’un gelişiminden sorumlu olmaktır. Ancak Odisseas geri döndüğünde Krallığı büyük karışıklık içerisinde bulur. Gerçek mentor, kılık değiştirerek kralın oğu Telemakhos’a babasını aramak için eşlik eden Tanrıça Athena olmuştur. Athena aynı zamanda Kral Odisseas’a da tehlikeli serüveninde rehberlik etmiştir.

Yunan tanrıları içerisinde önemli bir yeri olan Athena, değişik rollerde tezahür etmiştir. Bunların arasında Bilgelik Tanrıçası rolü en önemli olanıdır. Anlatılara göre, Athena üstün bilgeliğini kullanarak Kral Odisseas ve oğlu Telemakhos’un kendi bilgeliklerini geliştirmelerini sağlamıştır. Onların hata yapmalarına izin verip ve bunların üzerinde düşünmelerine yardımcı olup hatalarından öğrenmelerini sağlamıştır. Aynı zamanda, çok gerekli olduğunda, onlar için koruyucu bir rol üstlenmiş – örneğin kendi pelerin veya kalkanını kullanarak Kral Odisseas’ı korumuştur.

Ortaçağ’da da görüyoruz

Mentorluk, Orta Çağ’da çıraklık eğitiminin bir parçasıydı. Ülkemizde ise Ahilik sisteminin içinde o devre uygun bir sistematik ile yer almaktaydı. Osmanlı İmparatorluğu yönetiminde ise şehzadelerin ileride alacakları görevlere hazırlanırken faydalandıkları “lalalık” müessesi de bir bağlamda mentorluk süreci olarak görülebilir.

Modern anlamda iş dünyasında mentorluk programları ise 1980’lerden itibaren öncelikli olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıktı. Bu tarihten itibaren Mentorluk ilişkileri resmi olmayan şekillerde kuruluyordu, örneğin bir meslekte veya kuruluşta üst düzeyde bulunan bir kişinin kendisinden daha genç olan birisinde “özel bir yetenek” keşfettiğinde onu kendi himayesine alması şeklinde. Bu şekilde kurulan ilişkiler faydalı olduğu kadar, etnik çeşitlilik ve cinsiyet çeşitliliği konularında kötü işliyordu (mentorlar kendilerine benzeyen kişileri tercih ediyorlardı). Sistematik mentorluk uygulamaları ise mentorluğun daha geniş bir kesimin hizmetine sunulmasını sağladı.

Hayatın her aşamasında…

Bugün mentorluk dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde yaygın olarak kullanılıyor. Hayatınızın her aşamasında mentor olabilir veya mentorluk hizmetinden faydalanabilirsiniz. Ancak, mentorun rolü size neyi nasıl yapacağınızı söylemek değil, kendi durumunuzu ve size uygun fırsatları daha iyi kavramanızı sağlamak ve böylece kendi tercihlerinizi yapmanızı desteklemek olacaktır.”

Mentorluk Birlik ve Bilgelik Sanatı, Özlem Balkan / Dr. Rıza Kadılar, Kerasus Yayınları, 384 s.