Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
'Deprem Vergisi’nde 24 yıllık tahsilat 104,6 milyar TL Bir yılını dolduran Kahramanmaraş-Hatay depremlerinin mağdurlarına vadedilen konutların teslimindeki gecikme tartışılırken, 1999 yılında yaşanan büyük Marmara depreminin maliyetlerini karşılamak için dönemin hükümetince salınan ve sonrasında kalıcı hale geldiği için “deprem vergisi” olarak anılan özel iletişim vergisi (ÖİV) de uygulamada 24 yılı doldurdu.
Türkiye nüfusu, 2023’te yerinde saydı Geçen yıl toplam nüfus sadece 92 bin 824 kişi artarak 85 milyon 372 bin 377 oldu. Yıllık nüfus artış hızı binde 1,1’le tarihi en düşük düzeye indi. Kent nüfusu 21 bin 987 kişi azalırken kırsal nüfus 306 bin 811 arttı. Depremzede 11 il, toplamda 220 bin 450 kişilik nüfus kaybı yaşadı. İstanbul’un nüfusu 252 bin 27 azaldı. 2023’te 11 ile bütçeden net harcama 160,8 milyar TL Resmi verilere göre 50 binden fazla insanın öldüğü Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinin birinci yılı geride kalırken, aldığı hasarları onararak ekonomik ve sosyal anlamda toparlanma süreci devam eden depremzede 11 ile geçen yıl merkezi yönetim bütçesinden “net” bazda 160 milyar lira dolayında bir transfer yapıldığı belirlendi.
Borsa küçük yatırımcı göçüne rağmen büyüdü Borsa İstanbul’da (BIST), yatırımcı göçünün üç aya ulaştığı ocakta toplam yatırımcı sayısı net 400 bine yakın azalışla 7,3 milyonun altına inerken, toplam portföy yüzde 11,9 büyüyerek yeniden 4,7 trilyon lira düzeyine geldi. Krediler 2023'te de üretimden çok tüketime gitti Ekonominin üretim ayağına açılan kredilerin hacmi daralırken, tüketici borçlarındaki büyüme enflasyona fark attı. Üretici sektörlere açılan kredilerin toplam hacmi % 46, bireysel borçlanma ise % 76,9 büyüdü. Reel bazda; sektörlerin kredi hacmi % 11,4 daralırken, bireysel borç hacminde % 7,4 artış yaşandı. 2023’ün dış ticaret açığı 106 milyar dolar Önceki yıla göre ihracat yüzde 0,6 artarak 255,8 milyar, ithalat yüzde 0,5 azalarak 361,8 milyar dolar; dış ticaret açığı yüzde 3,2 küçülerek 106 milyar dolar oldu. TÜİK’e göre yoksulluk 2023 yılında %13,9’a indi 2023’te hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 64,5 artarak 58 bin 374 TL olduğu varsayıldı. Medyan gelirin yarısı ‘göreli’ yoksulluk sınırı kabul edildiğinde, yoksul sayısı 349 bin azalarak 11 milyon 651 bine, oranı da 0,5 puan düşerek yüzde 13,9’a geriledi. Göreli yoksulluk oranı Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan illerinde en yüksek düzeyde. Gelir dağılımında bozulma 2023’te arttı En yüksek gelirli yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay 1,8 puan artarak yüzde 49,8’e yükselirken, en düşük gelirli yüzde 20’nin payı 0,1 puan daha düşerek yüzde 5,9’a geriledi. Mevduat faizleri zirveden döndü Kur Korumalı Mevduatın (KKM) tasfiyesi sürecinde klasik TL mevduat üzerinden kaynak toplama yarışına giren bankaların, 2023’ün ikinci yarısında giderek artan rekabet dolayısıyla hızla yükselterek 21 yıl önceki düzeylere çıkardıkları mevduat faizleri, 2024’ün ilk üç iş haftasında ise zirveden dönerek düşüş sürecine girdi. Reel kesim 2024’e görece iyimser başladı Sanayi sektöründe, 2024’ün ilk ayında kapasite kullanımında devam eden düşüşe rağmen ileriye yönelik beklentilerde iyimserlik dozu aralık ayına göre arttı. Genel piyasa şartlarındaki iyileşme beklentileri paralelinde üretim artışı azmi yükselirken, faizlerde artış beklentisindeki sert düşüş dikkati çekti. Otomotivde 'topyekûn’ önlem çağrısı Otomotivde 2023, alıcı ilgisinin sıfır araca yöneldiği, özellikle Çin ve Avrupa ülkeleri menşeli yeni nesil elektrikli otomobillere yönelişin damgasını vurduğu bir yıl olurken, Motorlu Araç Satıcıları Federasyonu’ndan (MASFED) Türkiye’de üretilen otomobiller lehine ve ikinci el piyasayı gözeten ‘topyekûn’ önlemler alınması çağrısı geldi. Hazine borcu 4 yılda 5’e katlandı Toplam borçta 2023’deki büyümenin yaklaşık 2 trilyonu, yeni ekonomi yönetiminin iş başında olduğu son yedi ayda gerçekleşti. Net rezervde yedi aydaki artış 25 milyar dolar Merkez Bankası’nın swaplar hariç net rezervinin 12 Ocak itibarıyla -37,3 milyar dolarla hala “ekside” olmakla birlikte, yönetim değişiminin yaşandığı Haziran 2023 başından bu yana net 25,1 milyar dolar büyüme kaydettiği belirlendi. 2024’te 260-270 milyar dolar dış kaynak aranıyor Kamu ve özel sektörün dış borç geri ödemelerinin yanı sıra cari açık finansmanı ve yarıdan fazlası deprem için yapılacak kamu yatırım harcamalarında dış kredi kullanımı dolayısıyla Türkiye’nin 2024 yılında bulması gereken toplam dış kaynak miktarının 260-270 milyar arasında olduğu belirlendi. Deprem bütçeyi de salladı 2023 yılında arızî olarak ortaya çıkan deprem harcamaları ile kronik hale gelen ve giderek büyüyen sosyal güvenlik transferleri ve faiz yükü bütçe açığının 1,4 trilyon lira ile milli gelirin yüzde 5,3’üne ulaşmasına yol açarken, bu üç ‘kara delik’te devam edecek büyüme dolayısıyla 2024’te açığın katlanarak artması bekleniyor.