Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
284 milyar dolar sıcak para stoku Yabancıların Türki­ye’deki hisse senedi ve borçlanma senetleri ile mevduata park etmiş yatırım­ları ve kullandırdıkları kısa va­deli kredilerden oluşan sıcak para stokunun piyasa değeri bu yıl özellikle ikinci çeyrekte kaydettiği hızlı büyüme ile ha­ziran sonu itibarıyla 284,1 mil­yar dolara ulaştı.
Bir yılda 236,6 milyar dolar dış borç çevrilecek Türkiye’nin, orijinal va­desine bakılmaksı­zın gelecek bir yıl için­de çevirmesi gereken dış borç miktarı haziran itibarıyla 236,6 milyar dolara ulaştı. Bu dönemde verilecek tahmini cari açığın finansmanı ile bir­likte yaklaşık 260 milyar do­lar dolarla, Merkez Bankası re­zervinin çok üzerinde bir dış kaynağa ihtiyaç bulunuyor. Devletin her 100 TL gelirinin 44 TL’si İstanbul’dan Devletin yarı gelirinin el­de edilmesinin yanın­da, neredeyse tüm sek­törlerdeki “merkez” konumu nedeniyle İstanbul’da beklenen büyük deprem, tüm ülke ekono­misini tehdit ediyor.
Yedi aylık bütçe açığı 844 milyar TL   Merkezi yönetim büt­çesinde temmuz ay­ları itibarıyla harca­malar yüzde 81,6 artarken, yeni vergilere rağmen toplam gelir­lerdeki artış yüzde 44,9’da kal­dı. Geçen yıl temmuz ayında 48,6 milyar lira fazla veren büt­çe, bu yıl aynı ayda 96,8 milyar lira ile açık verdi. İstanbul’dan kaçış hızlandı 2023 yılında Türkiye gene­linde 3,5 milyon dolayın­daki nüfus iç göç yoluyla il değiştirirken, beklenen büyük depremin tehdidi altındaki İs­tanbul, “net” göç sayısında 81 il içinde açık farkla ilk sırada yer aldı. Geçen yıl şubat ayında yaşa­nan büyük depremlerden birin­ci derecede etkilenen illerde de göçler nedeniyle önemli boyutta nüfus kaybı yaşandı. Cari dengede iyileşme devam ediyor Uygulanmakta olan eko­nomik program, enf­lasyondan sonra ikinci temel hedefi olan cari işlemler açığının küçültülmesi yönünde beklenen sonuçlarını veriyor. İşsizlik haziranda tırmanışa geçti Parasal sıkılaştırmanın ekonomiyi yavaşlatıcı etkilerinin iyice belir­ginleştiği haziran ayında işsiz­likteki büyüme de somutlaştı. Sanayi üretiminde düşüş eği­limi giderek artarken, işsizlik­te güçlü artış ivmesi görüldü. Mevsim etkilerinden arındı­rılmış verilere göre haziran­da istihdamdaki nüfusta ciddi azalma, işsiz sayısında ise ar­tış yaşandı. Enflasyonda düşüşe iç talep direnci Geçen yıl ikinci yarıdan itibaren uygulamaya konulan ve temel he­defi üç yıl sonra enflasyonu tek haneli düzeye indirmek olan programın ekonomiyi so­ğutucu etkileri istatistiklere yansırken, iç talep cephesin­deki yavaşlama öngörülene göre düşük kaldı. Dünyada aşağı Türkiye’de yukarı  Bir yıldır uygulanmak­ta olan sıkı para esas­lı programın ekonomiyi soğutucu etkisinin yanında baz etkisiyle genel enflasyon yıllık bazda düşüşe geçerken, enflas­yonun başlıca kaynağı olan gıda fiyatları artmaya devam ediyor. Tüketim ithalatında aylar sonra ilk düşüş Geçen yıl ikinci yarıdan iti­baren uygulamaya konu­lan parasal sıkılaştırma esaslı ekonomik program kapsa­mında faiz rekor düzeye yükselti­lirken kurların stabil hale gelme­si ile TL’de yaşanan değerlenme, ekonominin üretim ayağına yö­nelik ara malı ithalatından sonra tüketime yönelik ürünlerin itha­latına da fren yaptırdı. AB’de kişi başı 276 Türkiye’de 45 Euro  Merkezi yönetim büt­çesinden araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerine yapılan fonlama son yıllarda kısmen artmak­la birlikte, Avrupa ülkelerinin hala çok altında bulunuyor. Ge­çen yıl AB ülkeleri ortalamasın­da merkezi yönetim bütçesin­den Ar-Ge’ye yapılan kişi başı­na harcama 275,6 euro olurken, Türkiye’de 45 euro’da kaldı. Enflasyonda ilk büyük düşüş  Enflasyonda düşüş rallisi hızlanarak devam ediyor. On bir aylık yükseliş süre­cinin ardından ilk düşüşünü hazi­randa kaydeden yıllık enflasyon­da ilk büyük düşüş ise temmuzda yaşandı. Bütçeden SGK’ya 5 aylık transfer 558 milyar TL Ülke genelindeki beledi­yelerden 96 milyar lira­lık prim alacağı gündem oluşturan Sosyal Güvenlik Ku­rumu’na (SGK) çeşitli sosyal ke­simlere yönelik devletçe üstlenil­miş ödemeler dolayısıyla bütçe­den yapılan aktarmalar ise yılın daha ilk beş ayında 558 milyar li­raya ulaşarak, geçen yılın aynı dö­nemindeki tutarı ikiye katladı. Finans dışı sektörlerde reel kredi daralması Parasal sıkılaştırmanın etkisiyle yılın ilk yarısın­da cari büyümesi enflas­yonun altında kalan bankacılık sektörü toplam kredi hacmi, re­el olarak daraldı. Tatil ayında hem ihracat hem ithalat azaldı  Dokuz günlük bayram tatilinin olduğu ve TL’deki reel değer­lenmenin devam ettiği hazi­ran ayında hem ihracat hem ithalat azaldı. İhracattaki dü­şüşün daha hızlı olması ne­deniyle dış ticaret açığı aylık bazda artmasına rağmen 5,9 milyar dolarla son dokuz ayın en düşük düzeyinde gerçek­leşti.