Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Çekirdek aile her ay 43 bin TL vergi ödeyecek  Türk halkının vergi yü­kü 2025 yılında daha da ağırlaşacak. Gele­cek yıl enflasyonun çok üze­rinde bir oranda artışla 11,1 trilyon liraya ulaşması öngö­rülen tahsilat hedefine göre ödenecek verginin günde or­talama tutarı 30,5 milyar lira­ya denk geliyor.
BIST’te 4 ayda 1,2 milyon yatırımcı kaybı Borsa İstanbul (BIST) hisse senedi piyasasın­dan çekilen yatırımcı sayısı son dört ayda 1,2 milyo­na ulaştı. Toplam hisse senedi portföyünde dört ayda yaşa­nan 300 milyar liranın üzerin­deki küçülmenin büyük bölü­mü, bu dönemde çıkış yapan bin dolayındaki “mega” yatı­rımcıdan kaynaklandı. 2025’te vergi, ceza ve harçlara yüzde 44 zam 2025-2027 Orta Vade­li Programda (OVP), 2025 yılının tümün­de tüketici fiyatları (TÜFE) bazında enflasyon oranı yüzde 17,5 düzeyinde öngörü­lerken, yılın başında Emlak, Çevre Temizlik, Özel İletişim ve Motorlu Taşıt gibi vergiler ile resmi işlemlerde alınan çe­şitli harçlar, araç muayene üc­retleri, Gelir Vergisi tarife di­limleri ve trafik cezaları yüz­de 44 dolayında zamlanacak.
Üretim ve yatırıma fren, ithal tüketime devam Eylülde sanayi başta ekonominin üretim ithal tüketime devam ayağında frene basılması nedeniyle ara malı ithalatı yüzde 6,2, toplam ithalat da yüzde 1,4 azalırken, tüketim malı ithalatında yüzde 12,1’le hızlı bir artış yaşandı. 100 dolarlık ihracatın net geliri 47 dolar Türk ihracatçısı 100 do­larlık ihraçlık ürün üre­tebilmek için yaklaşık 53 dolarlık girdi ithal ediyor. Başka deyişle Türkiye’nin her 100 dolarlık ihracattan elde et­tiği net döviz kazancı 47 dolar dolayında bulunuyor. SGK’nın açığı küçüldü bütçeye yükü büyüdü Sosyal Güvenlik Kuru­mu’nun (SGK) açığı ilk yedi ayda yaklaşık yüz­de 96 oranındaki rekor küçül­me ile 1 milyar TL dolayına ge­rileyerek neredeyse kapanma noktasına geldi. Ancak devlet­çe üstlenilen ödemeler dola­yısıyla bütçeden SGK’ya ya­pılan transferler ise aynı dö­nemde hızla büyüyerek 834 milyar liraya ulaştı. Gözler kredi musluklarının açılmasında  Parasal sıkılaştırmanın et­kisiyle, ekonominin hem tüketim hem üretim aya­ğında finansmana erişimin kı­sıldığı son bir yılda bankacılık sektörü kredi hacmi reel bazda yüzde 8’e yakın daralırken, Ban­kacılık Düzenleme ve Denetle­me Kurumu (BDDK) ve Merkez Bankası’nın tüketici kredilerin­de bankaların elini rahatlatıcı ni­telikteki son düzenlemeleri üze­rine gözler bu alana çevrildi. Türkiye’nin dış borcu 512 milyar dolar Türkiye’nin brüt dış borç stoku, haziran sonu iti­barıyla 512 milyar do­larla yeni bir zirveyi gördü. An­cak dış borcun milli gelire ora­nındaki gerileme de devam etti. Yabancılar eylülde de hisse satıp DİBS aldı Faiz indirim sürecinin başlaması ve bu du­rumda finansal yatırım için gelen sıcak paranın Borsa’ya yönelmesi yö­nünde beklentiler artar­ken, yurt dışı yatırımcı­lar eylül ayında da genel olarak Borsa’da net satı­cı devlet iç borçlanma se­netlerinde (DİBS) ise yük­lü miktarla net alıcı olmaya devam etti. 90 milyar TL’lik kart ve kredi borcuna nefes Bankaların takibe düşmüş bireysel kredi kartı ve ihti­yaç kredisi alacağı yeniden yapılandırılarak uygun faizle 60 ay vadeye yayılacak. Böylece taki­be düşmüş 90 milyar TL’ye yakın borcunda tüketicilere nefes aldı­rılacak. Üretim ve ihracatta küçükler kredide büyükler Ekonomik ve sosyal yapı­da gelişme ve denge un­suru olarak varlığı büyük önem taşıyan küçük ve orta boy iş­letmelerin (KOBİ), sanayi ve hiz­met sektörleri ile genel ekonomiye yaptıkları katkıya kıyasla finansal kaynaklardan aldığı pay son dere­ce düşük düzeyde bulunuyor. ‘Çalışan emekliye GSS’de hedef kitle 2 milyon kişi Sosyal güvenlik sistemin­de aktüeryal dengeyi sağ­lamak için atılacak adım olarak ücret gelirlerinden Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi ke­sintisine gidileceği öne sürülen “çalışan emekli” sayısı kayıtlı ve­rilere göre 2 milyon dolayında bir kitleyi oluşturuyor. Sektörlerde canlanma eğilimi Parasal sıkılaştırma esas­lı program sürecinde oluşan yüksek faiz orta­mının etkisiyle ekonomik faa­liyetlerde özellikle seçimden sonraki dönemde belirginle­şen daralma eğilimi eylül ayın­da mola verdi. İmalat sanayii, hizmetler ve perakende ticaret sektörlerinin güveninde artış başlarken, inşaat sektörü faali­yetlerindeki canlanma da ista­tistiklere yansıdı. Kamu borçlanmasında baş döndüren ivme Parasal sıkılaştırma esas­lı ekonomik programın uy­gulamasında bir yıl geride kalırken, kamuda mali dengelerin henüz yeterince sağlanamama­sı nedeniyle Hazine’nin hızla bü­yümeye devam eden açıkların fi­nansmanına yönelik borçlanma maratonu adeta baş döndürdü. Son bir yılda merkezi yönetimin bütçe nakit açığı 1,6 trilyon, bu dö­nemdeki itfalarla birlikte açık fi­nansmanı için brüt borçlanması 2, Piyasadan rekor miktarda likidite çekilecek  Merkez Bankası’nın son kararı ile piyasadan çekilecek Türk Lirası likiditenin 160 milyar lirayı bul­ması bekleniyor.Merkez Banka­sı, “makro finansal istikrarın ve parasal aktarım mekanizmasının desteklenmesi amacıyla” mevdu­at ve katılma hesapları için tutu­lan zorunlu karşılıkların oranını yeniden belirledi.