Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Kesenin ağzını açtı Yılın ilk iki ayında illere yapılan bütçe harcamalarında geçen yıla göre en yüksek artış yüzde 186,4’le depremzede illerden Gaziantep’te gerçekleşirken, AK Parti’nin Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nı kazanmaya büyük önem verdiği İzmir yüzde 168,2 artışla onu izledi.
Dış borçta kur riski kaygısı Ocak ayı itibarıyla gelecek bir yılda Türkiye’nin kamu ve özel sektörüyle yapması gereken dış borç geri ödemesi 225,4 milyar dolar olarak açıklandı. Akaryakıtta ÖTV tahsilatı bir yılda dörde katlandı Benzin, dizel gibi petrol ürünleri ile doğal gaz tüketimi üzerinden alınan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) tahsilatı ocak-şubat döneminde 54,1 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 317,4 artış kaydetti.
Kredi ile konut almak hayal oluyor On yıl önce neredeyse satılan her 2 konuttan biri banka kredisi ile alınırken, bu oran 12’de 1’e indi. Toplam satışlarda kredi ile alınanların payı ocakşubat döneminde yüzde 8,5’e kadar düştü. Azalan altın ithalatı cari açığı aşağı çekti Cari açığın son aylarda istikrarlı biçimde süren iyileşme ile ocak ayında yıllık bazda 37,5 milyar dolara kadar inmesinde, altın ithalatına geçen yıl ağustosta getirilen ek vergi ve kota etkili oldu. Parasal genişleme en çok kredi kartından Merkez Bankası bazı kredilerde aylık büyüme sınırını yüzde 2’ye düşürürken, bireysel kart borçları ocakta yüzde 8, şubatta yüzde 5,8 olmak üzere ilk iki ayda yüzde 13,6 oranında net 156,8 milyar lira arttı. Çalışanlar 1 milyona yakın azaldı, emekli 2,1 milyon arttı 2023 yılında SGK’ya prim ödeyen sigortalı sayısı net 983 bin 212 kişi azalırken, Kurum’dan emekliler ve diğer hak sahipleri ile aylık ve gelir alanların dosya bazında toplam sayısı ise 2 milyon 100 bin 949 arttı. Aktif/pasif dengesi ise 1,67 ile tarihi en dip seviyeye indi. Kadının sosyo ekonomik hayata katılımı hala düşük 42,6 milyon kadının 33,2 milyonu çalışma çağında, ancak bunların sadece 11,9 milyonu işgücüne katılıyor. Çalışan kadın sayısı çalışan erkeklerin yarısı kadar. Sosyal güvenliğin bütçeye yükü 2023’te hafifledi Bütçeden sosyal güvenlik sistemine aktarılan toplam kaynağın oranı 2023 yılında yüzde 12,9’a kadar düştü. Sosyal güvenlik, son 20 yıl içinde aynı oranda olmak üzere 2006’dan sonra 2023’te ikinci kez bütçeden en düşük payı aldı. Enflasyonda yükseliş devam ediyor TÜİK’e göre tüketici fiyatları şubatta yüzde 4,53 arttı, yılın ilk iki ayındaki fiyat artışı yüzde 11,54’e, son bir yıldaki yüzde 67,07’ye ulaştı. Yüksek gelir çıtasına 736 dolar kaldı Türkiye’nin 13 bin 110 dolarlık kişi başına milli gelir düzeyine ulaştığı 2023, tarihinde “yüksek gelirli ülkeler” çıtasına en fazla yaklaştığı yıl oldu. Türkiye, orta gelirli ülkeler kategorisinde 68’inci yılı doldururken, yüksek gelir grubuna girmek için gerekli kişi başına milli gelir ile arada 736 dolarlık bir fark kaldı. GSYH ilk kez 1 trilyon $’ı aştı kişi başına milli gelir 13,1 bin $ GSYH, 2023 son çeyrekte yüzde 4 büyüdü; yılın tümünde büyüme yüzde 4,5 ile OVP gerçekleşme tahminin 0,1 puan üzerinde çıktı. Dolar bazında milli gelir Türkiye tarihinde ilk kez 1 trilyonu aşarak 1 trilyon 118,6 milyar dolar oldu. Kişi başına GSYH de tarihi en yüksek düzeyi gördü. Yıllık dış ticaret açığı 100 milyar doların altına indi Yeni ekonomi yönetiminin geçen yılın ikinci yarısından itibaren uygulamaya başladığı ekonomiyi soğutucu sıkı para politikası önlemlerinin dış ticaret alanındaki etkisi ocak ayında somutlaştı. Nüfus artışı durdu, taşıt sayısı patladı Nüfus artışının son yıllarda hız kesmesine rağmen, kırsaldan göçler, fiziken hızla genişleyen kentler, toplu taşımın kentleşme hızına yetişememesi, ev-iş-okul üçgenindeki yaşam tarzının yaygınlaşması ve genel ekonomik koşullardaki değişime bağlı olarak motorlu taşıt sayısında adeta patlama yaşandı. Enerjiye hücum, sanayi ve madende kan kaybı 2023 yılında teşvik belgesi alınan yatırımlar önceki yıla göre reel olarak toplamda yüzde 11,3 azalırken, enerjide yüzde 91,7 arttı. Bir yılda teşvik belgesine bağlanan 1 trilyon 253,7 milyar liralık toplam yatırımın 261,6 milyar lira ile yaklaşık beşte biri enerji sektöründe gerçekleşecek.