Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Gayrimenkul yatırımında eğilim tersine döndü Yurt dışı yerleşiklerin Tür­kiye’de, Türklerin diğer ülkelerde gayrimenkul alımlarında denge giderek ter­sine dönüyor. Yabancıya sa­tışla elde edilen döviz geliri hızla azalırken, Türklerin alım için yurt dışına çıkar­dığı döviz hacmi giderek bü­yüyor.
Enflasyonda düşüşe iç talep direnci Enflasyonu üç yılda tek haneye indirme he­defiyle geçen yıl tem­muzda uygulamaya konulan ekonomik program kapsa­mında gidilen parasal sıkılaş­manın etkisiyle ekonominin üretim ayağında giderek güç­lenen fren eğilimine karşılık, tüketim eğilimi canlılığını koruyor. Hayata geçirilen ra­dikal tedbirlere rağmen iç ta­lepte devam eden katılık enf­lasyonda düşüşe direnç oluş­turuyor. Art arda dört ay cari fazla Türkiye ekonomisi ey­lülde 2 milyar 988 mil­yon dolarlık cari iş­lemler “fazla”sı verdi. Cari dengede art arda fazla verilen dönem, ilk kez dört aya ulaştı. Altın ve enerji hariç cari den­gede ise aylık 7,3 milyar dolar fazla oluştu. İlk dokuz aydaki cari açık yüzde 85 dolayında küçülme ile 5 milyar dolar do­layına gerilerken, yıllık bazda cari açık 10 milyar doların al­tında gerçekleşti.
2025 yıl başı ayarlamaları finansal istikrarı sarsmaz Merkez Bankası’n­dan, 2025 yıl ba­şında asgari ücret ile memur maaşları ve emek­li aylıklarına yapılacak artış­lar için dolaylı da olsa vize di­ye yorumlanabilecek bir me­saj geldi. Kamu, mali dengesini henüz bulamadı Parasal sıkılaştırma esaslı ekonomik prog­ramın uygulamasında 16 ay geride kalırken, kamu­da mali dengelerin rasyonel zemine oturtulması yönün­de henüz somut gerçekleşme sağlanamadı. Yoktan var edilen bir ekonomi: 15 yılda 46 ağır sanayi tesisi Atatürk’ün ülkeyi yönettiği Cumhuriyet’in ilk 15 yılı, tarihte eşine az rastlanır bir kalkınma ve atılım süreci yaşandı. Osmanlı’dan devralınan enkazın üzerine adeta yoktan yeni bir ülke inşa edilen 1923-1938 arası, milli gelirde en hızlı büyüme dönemi oldu. On yılda tersine döndü İşçi, işveren ve hükümet temsilcilerinin katılımıy­la aralık ayında toplanacak tespit komisyonunca belirle­necek asgari ücretin kaç TL olması gerektiği ekonomi çevrelerinde tartışılmaya devam ederken, asgari ücret ile ortalama iş­çi, esnaf ve memur emekli aylıkları arasındaki denge­nin özellikle son on yılda, emekliler aley­hine tersine döndüğü dik­kati çekiyor. Vatandaş karta yüklendi Parasal sıkılaştırma kapsa­mındaki kısıtlayıcı tedbir­ler ve aşırı yükselen faizler nedeniyle kullanımın zorlaşma­sı sonucu hem tüketici hem ticari kredilerin hacmi “reel” olarak da­ralırken, bireysel kart borçları hızla büyümeye devam ediyor. BIST’te kan kaybında beşinci ay Borsa İstanbul (BIST) hisse senedi piyasasında kesintisiz yatırımcı göçü beş aya, bu dönemde yatırımcı sayısındaki toplam azalış 1,3 milyon kişiye ulaştı. BIST hisse senedi portföyünde bu dönemde yaşanan 700 milyar liraya yakın küçülmenin büyük bölümü, sayıları 1.947 azalan “mega” yatırımcıların yönettiği portföylerden kaynaklandı. Enflasyonda yıllık hedef şaştı Enflasyon özellikle gıda ve giyimdeki artışların et­kili olduğu ekim ayında yüzde 2,88’le piyasa beklentileri­nin üzerinde geldi. Yıllık enflas­yonda baz etkisiyle gerileme sür­mekle birlikte düşüş ivmesi ya­vaşladı. Yeni revize edilen yıllık enflasyon hedefinin de tutmaya­cağı neredeyse kesinleşti ve yeni­den revizyon ihtiyacı doğdu. Sosyal güvenlikte kritik yıl 2025 EYT düzenlemesinin ka­mu mali dengeleri üze­rindeki “olumsuz etki­leri”, emekli aylıklarının alım gücündeki düşüş gibi konu­lar kamuoyunda tartışılırken, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığından, sos­yal güvenlik sistemi açıkları ile bütçeden bu alana yapılan transferlerin önümüzdeki dö­nemde çığ gibi büyüyerek ast­ronomik düzeylere ulaşacağı öngörüsü geldi. İthal tüketime günde 141,9 milyon dolar Türkiye yılbaşından bu yana 273 günde 38 milyar 739 milyon 100 bin 464 dolarlık tüketim malı ithal etti; günde ortalama 141 milyon 901 bin 467 dolar ödedi. En 'dövizci' iller hangileri? Yurt içi yerleşiklerin toplam mevduat hac­mi içinde dövizin pa­yı son bir yılda gerilerken, bu payı daha da artıran Aksaray 81 il içinde birinci sırada yer almaya devam etti. “En döviz­ci iller” sıralamasında bu ili Bingöl, Elâzığ, Karaman, Bay­burt ve Yozgat izledi. Ekonomide ekim iyimserliği Yılın son çeyreğine gi­rerken, güvende artış ve enflasyonist beklen­tilerde kırılma şeklinde artan iyimserlik dozu istatistikle­re yansıdı. Sübvansiyonda ‘elektrikli oto’ faktörü EPDK, “yüksek tüketim” limitini aylık 5 bin kWh düzeyine indirirse, halen 1.047 TL üzerinde fatura ödeyen aboneler sübvansiyonlu elektrik tüketemeyecek.