Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
‘Rasyonel zemine’ henüz dönülemedi Enflasyonu üç yılda tek haneye indirme hedefiyle geçen yıl başlatılan parasal sıkılaştırma programının etkin uygulama yılı olan 2024’te ekonomiyi rasyonel zemine oturtma yönünde alınan mesafe sınırlı kaldı.
Hanelerin 2025’ten de umudu zayıf Ekonomik programın 18’inci ayında TÜİK ve Merkez Bankası’nın 4 bin 884 hanede gerçekleştirdiği anket halkın ekonomide 2024’e ilişkin görüşü ve 2025 yılından beklentilerini ortaya koydu. Sosyal korumaya 2023’te 2,7 trilyon TL Hane halkları veya bi­reylerin belirlenmiş risk veya ihtiyaç yük­lerini hafifletmek amacıyla emekli, yaşlı, dul, yetim, has­ta, işsiz ve benzeri kesimlere yapılan sosyal koruma harca­malarının milli gelirdeki payı 2023 yılında artmakla birlik­te, 2021 yılı düzeyinin altında kaldı.
Kredili konut satışlarında patlama Parasal sıkılaştırma ile durgunluğa giren ko­nut sektöründe ağus­tos ayında başlayan canlan­ma izleyen üç ayda da ivme kazanarak devam etti. Ka­sım ayında özellikle ipotekli (banka kredisi ile) satışlarda geçen yılın aynı ayına göre üç kattan fazla artışla adeta pat­lama yaşandı. Vergide terazi daha da şaştı Uygulanan ekonomik program ve “vergiyi ta­bana yayma” doğrultu­sunda gidilen çeşitli vergi dü­zenlemeleri, dar ve sabit gelir­lilerden oluşan tüketicilerin vergi yükünü biraz daha ağır­laştırdı. Bütçede son bir yıldaki açık 2,1 trilyon TL Ekonomik dengeleri rasyo­nel zemine oturtma hede­fiyle geçen yıl göreve gelen yeni ekonomi yönetiminin art ar­da vergi paketleri ile destekledi­ği parasal sıkılaştırma programı devam ederken büyümesini sür­düren bütçe açığı rekor boyutla­ra ulaştı. Milli gelirde bölgeler arası uçurum Türkiye’de coğrafi böl­geler arasındaki eko­nomik gelişmişlik uçurumu daha da derinleşe­rek devam ediyor. Cari fazlada üst üste beşinci ay Sıkı para etkisiyle ekonomide yaşanan yavaşlamaya bağlı olarak ithalattaki düşüşün dış ticaret açığını küçültmesi ya­nında turizm başta hizmet gelir­lerindeki artışın etkisiyle üst üste cari işlemler fazlası verilen dönem ekim ile birlikte beş aya ulaştı. Tüketim tam gaz Yeni ekonomi yönetimi ta­rafından geçen yıl tem­muzda uygulamaya ko­nulan ekonomik program kap­samındaki parasal sıkılaştırma önlemlerinin etkisiyle üretimde kan kaybı giderek kronikleşir­ken, tüketimde ise özellikle son üç ayda gözle görülür bir canlan­ma yaşanıyor. Sanayiden büyüme için iyi haber gelmedi Parasal sıkılaştırma sü­recinde yüksek faiz-dü­şük kur ve dış pazar da­ralması gibi faktörlerin gide­rek artan etkisiyle sanayide yaşanan kan kaybı ekim ayın­da da devam etti. Toplam sana­yi üretimi, aylık bazda yüzde 0,9, yıllık bazda yüzde 3,1 dü­şüş gösterdi. Kamuda faiz sarmalı Temel hedefi enflasyo­nu ve cari açığı düşür­mek olan ve bu kap­samda faizlerin aşırı yüksel­tildiği parasal sıkılaştırma esaslı ekonomik programın 17’nci ayı da geride kaldı. Kredi kartında ödenmeyen borç alarmı  Geçen yıl ikinci yarıdan itibaren uygulanan parasal sıkılaştırma kapsamında tüketici kredisi kullanımına getirilen kısıtla­malar, tüketicileri giderek ar­tan biçimde kredi kartını bir kredilendirme kanalı olarak kullanmaya iterken, ödene­meyerek faize bırakılan gün­cel borç bakiyesi de kar topu gibi büyüyerek alarm noktası­na doğru gidiyor. Reel sektör 2025’e yüksek kur riskiyle giriyor Beklenen faiz indirimle­ri sürecinin kur artışla­rını tetikleme olasılığı­na karşılık Türk reel sektörü, bu yılın ilk dokuz ayında rekor düzeyde büyüyen yabancı para net pozisyon açıkları dolayısıy­la, 2025 yılına yüksek boyutta kur riski ile giriyor. Değerli TL ile ‘yüksek gelir ligi’ Ekonomide büyüme hı­zının özellikle son iki çeyrekte belirgin bi­çimde düşmesine rağmen, dü­şük kur nedeniyle dolar cin­sinden kişi başına milli gelirin hızla büyümeye devam ederek eylül sonu itibarıyla yıllık baz­da 15 bin dolara yaklaşması, Türkiye’nin “yüksek gelirli ül­keler” ligine girmesi beklenti­sini doğurdu. Enflasyon gıdadaki artışla direniyor Kasım ayı enflasyonu, özel­likle gıdadaki artışların et­kisiyle beklentilerin üze­rinde geldi. Yıllık enflasyonda son revize hedefin de tutması için aralık ayı enflasyonunun yüzde 0.8’nin altında gelmesi gerekiyor. Enflasyonda düşüşün beklenen­den az olduğu kasım ayı fiyat ge­lişmeleri, Merkez Bankası’na fa­iz indirimi için yeşil ışık yakmadı. Yine de ekonomistler bankanın bir ‘moral’ indirimi il