Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Vergi yükü yüzde 71,5 arttı İlk yarıda 1,6 trilyon lira olarak gerçekleşen vergi tahsilatının, ek bütçe ile getirilen artışlarla birlikte ikinci yarıda 2,7 trilyon liraya çıkması hedefleniyor. İlk 6 ayda tüketicilerden 1 trilyon liranın üzerinde KDV, ÖTV ve diğer “dolaylı” vergi alınırken, 2’nci yarıda bu alandan yaklaşık 1,8 trilyon TL gelir bekleniyor.
İlk yarıda dev bütçe açığı Merkezi yönetim bütçesinde haziran ayındaki 219,6 milyar lira ile birlikte 6 aylık açık, 483,2 milyar liraya ulaştı. Geçen yılın eş dönemine göre harcamalar yüzde 101,7 artarken, gelirdeki artış yüzde 48,6’da kaldı. Rezervde erime durdu TL’de arttı Merkez Bankası, müdahale satışlarına son veren yeni yönetimin gittiği radikal politika değişikliği ile rezerv biriktirmeye başlarken, TL’nin değerinde erime de hızlandı.
Doğrudan yatırımda tersine eğilim Küresel yatırımcıların Türkiye’de tesis kurma ya da satın alma, modernize etme, üretim yapma yoluyla yaptıkları ve istihdam, teknoloji transferi, ihracat imkanları yaratarak milli gelir büyümesine katkı yapan doğrudan sermaye yatırımı girişleri azalırken, Türk sermayesinin yurt dışına göçü hızlanıyor. 4 imalat alt sektöründe rekor üretim artışı İmalat sanayinin diğer ulaşım araçları alt sektöründe yıllık bazda yüzde 51,5’le üretim rekoru kırıldı. Bunu yüzde 22,2 ile motorlu kara taşıtları, yüzde 20,8’le tütün ürünleri, yüzde 15,1’le fabrikasyon metal ürünleri izledi. Cari açıkta tehlikeli gidiş Cari işlemler dengesi mayısta 7,9 milyar dolar açık verdi; kesintisiz açık verilen dönem 19 aya, beş aylık açık 37,7 milyar dolara ulaştı. Yıllık cari açık yaklaşık 60 milyar dolarla son 11 yılın en yüksek düzeyine yükseldi. Geniş tanımla 8,6 milyon işsiz TÜİK’e göre mevsim etkisinden arındırılmış işsiz sayısı mayıs ayında 193 bin kişi azalarak 3 milyon 328 bin kişi, işsizlik oranı da 0,5 puan düşerek yüzde 9,5’le tek haneye geriledi. Eksik istihdamdakiler ve potansiyel işgücü de dahil geniş tanımlı işsizlerin sayısı ise 8 milyon 567 bin, oranı da yüzde 22,5 olarak gerçekleşti. Yükün büyüğü 'taban'a Ek bütçe kapsamında tahsil edilecek ekstra verginin üçte ikisi tüketicilerden; üçte biri ise Gelir Vergisi mükellefleri ve şirketler ile mülk/varlık sahiplerinden alınacak. Yurttaşlar, mal ve hizmet tüketimlerinde 2023 için başlangıçta öngörülen 203,6 milyar liraya ek 310 milyarlık daha KDV ödeyecek. Swap hariç net rezerv eksi 51,2 milyar dolar Merkez Bankası’nın, swap (takas) yoluyla elde edilmiş 61 milyar dolarlık emanet dövizler düşüldüğünde net rezerv 23 Haziran itibarıyla 8,7 milyar lira artarak eksi 51,2 milyar dolar oldu. Enflasyonda gerileme süreci 8 aya yükseldi Haziranda TÜFE bazında aylık enflasyon yüzde 3,92 oldu, yıllık ise yüzde 38,21’e geriledi. Böylece Ekim 2022’de yüzde 85,51’e çıktıktan sonra baz etkisiyle düşüşe geçen yıllık enflasyonda gerileme bu yıl haziran ile birlikte 8 aya ulaştı. Bankaların 5 aylık net kârı 190,3 milyar TL Türk bankacılık sektörünün toplam aktifleri yılın ilk beş ayında yüzde 17,4 oranında net 2,5 trilyon lira artarak 16,8 trilyona ulaştı. Toplam faiz geliri yüzde 68,4 artarken, faiz giderindeki artış yüzde 138,2’ye ulaştı, net faiz geliri yerinde saydı. Dış borçta 1 aylık kur farkı yükü 2,8 trilyon lira Dolardaki her 1 kuruş artış, dış borçların ekonomiye yükünü yaklaşık 4,8 milyar lira artırıyor. Seçimlerden bu yana dolar kurunda yaşanan yüzde 29,75’lik liralık artış, Türkiye’nin toplam dış borcunun TL karşılığını 2 trilyon 816 milyar lira büyüttü. 20 milyon memur ve emekli için kritik hafta Dokuz günlük Kurban Bayramı tatilinin ardından, 20 milyon dolayındaki memur ve emekli için kritik önemde bir haftaya giriliyor. “Kur artışı ithal faturasını büyütecek” Kurlardaki aşırı yükselişin kısa vadede ihracata yararken, üretimde yüksek orandaki ithal girdi bağımlılığı yüzünden sonrasında tersine etki yaparak, dış ticaret açığını büyüteceği belirtiliyor. Hazine borcunda riskli “dolarizasyon” düzeyi “Liralaşma stratejisi” kapsamında başlatılan KKM’nin ekonomiye yükü ve tasfiyesi tartışılırken, Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın ödemekle yükümlü olduğu borç stokunda yüksek oranlı dolarizasyon devam ediyor.