Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Kişi başı net uluslararası yükümlülük 3.378 dolar Net uluslararası yükümlülüğün kişi başına düşen ortalama tutarı, kişi başına milli gelirin yüzde 28,4’ü ile 2008’den sonraki dönemin en düşük düzeyine indi.
Faiz el yakıyor, kredi artık aslanın ağzında Gözler Merkez Bankası’nın bu hafta belirleyeceği yeni politika faizine çevrilirken, yeni yönetiminin devreye aldığı ‘sıkı para’ ve ‘seçici kredi sıkılaştırması’ politikaları ile uyumlu şekilde kredi kullandırımları kısılırken, üç aydır artış trendi izleyen kredi faizleri tarihi yüksek düzeylerine ulaştı. Faiz yükünde rekor artış Büyük bölümünde faizin baskılandığı ocak-ağustos döneminde, devlet iç ve dış borçlara günde ortalama 1 milyar 646 milyon 503 bin 343,77 lira faiz ödedi.
Üretim – tüketim makası aşırı açıldı İç talebin barometresi olan perakende satış hacmi temmuz itibarıyla son bir yılda yüzde 31 büyürken, milli gelirin ana kaynağı olan sanayi üretimindeki yıllık artış ise yüzde 7,4’te kaldı. Türk sermayesinin bu yıl yatırımda gözdesi ABD Yabancı doğrudan yatırımı azalmaya, Türk sermaye göçü artmaya devam ediyor. İlk yedi ayda doğrudan yatırımlar (konut satışı hariç), toplam net yabancı sermaye girişleri yüzde 17 azalarak 3,2 milyar dolar olurken, doğrudan yatırıma giden Türk sermayesi ise yüzde 7 artarak 3,1 milyar dolara ulaştı. Ek bütçe de yetmedi OVP’ye göre, şubat depremlerinin yol açtığı ek kaynak ihtiyacı dolayısıyla temmuzda çıkarılan 1,1 trilyon liralık ek bütçe ile 5,6 trilyon liraya yükseltilen toplam bütçe büyüklüğü 6,6 trilyona ve bütçe açığı 1,6 trilyona ulaşacak. Ek bütçe ile öngörülen ek gelirler de yetmeyeceği için yaklaşık 1 trilyon lira daha fazla bütçe açığı verilecek. Cari açık OVP’deki yıllık beklentiye 7 ayda ulaştı Türkiye’nin 19 aylık kesintisiz açık sürecinin ardından haziranda 651 milyon dolarla fazla veren cari işlemler dengesindeki iyileşme temmuzda devam etmedi ve aylık bazda 5,5 milyar dolar açık verildi. Bireysel borçta rekor artış ticaride reel düşüş Bireysel borçlar ilk sekiz ayda yüzde 54,3, son bir yılda yüzde 86,7 ile enflasyonun çok üzerinde artarken, üretime yönelik ticari krediler reel bazda geriledi. Seçim sonrası "sıkı para' ile tüketimde sert fren Tasarruf-yatırım dengesinde bu yıl 41,6 milyar dolar beklenen açığın, üç yılın sonunda 29 milyar dolara indirilmesi hedefleniyor. Hedef tutarsa açık üç yılda net 12,6 milyar dolar kapanacak, cari açık da bu kadar küçülecek. 18 yılın ardından umut 19’uncu OVP’de 2006 yılından itibaren başlayan ve izleyen üçer yıllık makro ekonomik hedeflerini içeren Orta Vadeli Programların (OVP) bu yılki 19’uncusu. Önceki 18 OVP’de belirlenen makro ekonomik hedefler tutmadı; bazı yıllar lehte, çoğu yılda ise aleyhte sapma gösterdi. Sosyal güvenliğin bütçeye 7 aylık yükü 460 milyar TL Sosyal güvenlik sistemine yapılan bütçe transferleri, bu yılın ilk 7 ayında geçen yılın eş dönemine göre yüzde 97,2 artarak 459 milyar 987 milyon liraya ulaştı. 7 aydaki transfer, 394,6 milyar lira ile tarihî en yüksek aktarımın gerçekleştiği yıl olan 2022’nin tümündeki tutarı da aştı. Enflasyon ağustos ayında da tam gaz TÜFE’de yüzde 9,09’la endeks tarihinin en yüksek ağustos ayı enflasyonu gerçekleşti. Aylık enflasyonun 2,78 puanlık bölümü ağustosta yüzde 16,61 artan ulaştırma, 2,27’lik bölümü de yüzde 8,48 artan gıda fiyatlarından geldi. Enflasyonda yeni irtifa Bugün belli olacak ağustos enflasyonunda aylık yüzde 1,46’nın üzerinde açıklanacak her oran, yıllık enflasyonda temmuzda başlayan yükselişin devamı demek. 2’nci çeyrekte tüketimle yüzde 3,8 büyüme Türkiye ekonomisi yılın 2’nci çeyreğinde, geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3,8 büyüdü. 2’nci çeyrek büyümesi, seçim öncesi baskıyla düşürülen nominal faiz- yüksek enflasyon farkı dolayısıyla aşırı yüksek “negatif faiz”e rağmen düşük kaldı. İthal tüketim tam gaz sürüyor Toplam ithalatın geçen yıla göre yüzde 5 arttığı yılın ilk yedi ayında, ekonominin üretim ayağındaki canlılığı gösteren ara malı ithalatı yüzde 4,9 gerilerken, tüketim malı ithalatında yüzde 67,9 artış yaşandı.