Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
9 aylık kredi büyümesinde tüketici önde İlk dokuz ayda tarım, madencilik, imalat sanayii, enerji, inşaat ve hizmetler sektörlerinin toplam kredi hacmindeki büyüme yüzde 35,1’le enflasyonun altında kalırken; tüketici kredisi ve kredi kartları ile bireysel borçlanma yüzde 57,9’la enflasyonun üzerinde büyüdü.
SGK 8 ayda 41 milyar TL açık verdi Bazı sosyal kesimlere yönelik devletçe üstlenilmiş çeşitli ödemeler dolayısıyla sosyal güvenlik sistemine bütçeden yapılan aktarmalar da Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) açığı da hızla büyümeye devam ediyor. ‘Dezenflasyon’la yeni randevu 2024’ün ikinci yarısından itibaren tüketici enflasyonunda istikrarlı düşüş süreci hedefleyen Merkez Bankası’nın kendi raporundaki orta vadeli beklentiler, dezenflasyon sürecine engel önemli birçok faktöre işaret ediyor.
En ‘dövizci’ iller Aksaray, Yozgat Nevşehir, Kırşehir Ülke genelinde mevduat hacmi içinde döviz payında ciddi düşüş yaşanan yılın ilk dokuz ayında, Aksaray, Nevşehir, Kırşehir ve Yozgat gibi Orta Anadolu illeri payları gerilemekle birlikte ilk sıralarda yer almaya devam etti. Yıllık dış ticaret açığı 113,6 milyar dolar Eylülde 5 milyar dolarla geçen yılın aynı ayındakinden yüzde 47,8 daha az dış ticaret açığı verilmesine rağmen dokuz aylık açık 87,2 milyar dolara ulaştı. Eylül sonu itibarıyla yıllık açık da 113,6 milyar dolar oldu. Ocak-eylül döneminde hammadde ithalatı yüzde 24,2 azalırken, en hızlı artan yüzde 37,2 ile tüketim malı ithalatı oldu. Ekonomik güvende yavaş artış Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ölçümlerinde Türkiye ekonomisine güven son iki aydır yükselmekle birlikte, seçim ayı mayısta ulaştığı düzeyin hala çok altında bulunuyor. TÜİK, Ekonomik Güven Endeksi’nin, ekim ayı sonuçlarını açıkladı. Türkiye Cumhuriyet'le 100 yılda 1.848 kat büyüdü 1923’te 577 milyon dolar olan milli gelir 2023’te 1 trilyon doları; sadece 45 dolar olan kişi başına milli gelir ise bu yıl 12 bin doları aşıyor. 100 yılda yüzlerce yıllık sıçrama Dünya savaşı sonrası toprakları emperyalist ülkelerce işgal edilen Osmanlı, ekonomisi olmayan, halkı açlık ve hastalık pençesinde, batmış bir ülke idi. İşgale karşı verilen Kurtuluş Savaşı tüm imkansızlıklara rağmen zaferle sonuçlanırken, kurulacak yeni devletin siyasal ve ekonomik temelleri daha savaş yıllarında atıldı. Devletin faiz yükü katlanarak büyüyor Bu yıl ilk dokuz ayda yüzde 127,3 artışla 471 milyar liraya ulaşarak geçen yılın tümündeki tutarı da 160 milyar lira aşan merkezi yönetimin iç ve dış borç faiz ödemeleri yılın kalan dönemi ve izleyen yıllarda katlanarak büyüyecek. 2024- 2026 döneminde toplam 5,4 trilyon lira faiz ödenecek. Tüketicinin güveni artarken de konut umudu düşüşte Makroekonomik gidişatı etkileyen psikolojik faktörlerin başında gelen tüketici güvenindeki artış, ekim ayında da devam etti. Tüketici Güven Endeksi, eylüldeki yüzde 5,1 artışın ardından ekimde de yüzde 4,4 artarak 74,6’ya yükseldi. 2024’te vergi yükü ‘taban’a daha fazla yayılacak 2024-2026 OVP’de enflasyonla mücadele doğrultusunda sıkı para politikası ile tüketimin baskılanması hedeflenirken, 2024 bütçesinde tüketimden alınacak dolaylı vergilerin payında artış bekleniyor. Bütçeye bir ‘deprem’ etkisi de sosyal güvenlikten Deprem için çıkarılan ek bütçe ile sağlanan vergi artışlarına rağmen bu yıl 1,6 trilyon TL açık beklenen bütçede sosyal güvenlik yükü rekor boyutlara vardı. Deprem için çıkarılan ek bütçe ile sağlanan vergi artışlarına rağmen bu yıl 1,6 trilyon TL açık beklenen bütçede sosyal güvenlik yükü rekor boyutlara vardı. Devletin yarı geliri deprem tehdidindeki İstanbul’dan Yılın ilk dokuz ayında merkezi yönetim bütçe gelirlerinin neredeyse yarısı, beklenen büyük depremin tehdidi altındaki İstanbul’dan elde edildi. Bütçe iki ay aradan sonra yeniden açık verdi Ek bütçe kapsamında gidilen vergi artırımları ile temmuz ve ağustosta fazla veren merkezi yönetim bütçesi, eylülde 129,2 milyar lira ile yeniden açık verdi. İlk dokuz aydaki kümülatif açık 512,6 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemindekinin 10,2 kat üzerinde gerçekleşti. IMF’ye göre Türkiye kişi başı gelirde 9 basamak çıkıyor IMF projeksiyonlarına göre 2022’de kişi başına milli gelirde 78’inci sırada yer alan Türkiye, 2023’te 69’uncu olacak. Nisan ayı projeksiyonlarında Türkiye’nin 2023 sırasını bir basamak yükselişle 77’ncilik olarak öngören IMF, ekimde bunu 9 basamak yükseliş şeklinde revize etti.