Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Yıllık dış ticaret açığında yılın en düşüğü Bu yıl ay sonları itibarıyla mayısta 122,2 milyar dolara kadar çıkan ‘yıllık’ dış ticaret açığı, son beş ayda 10 milyar dolara yakın küçülerek, ekim sonu itibarıyla 112,4 milyar dolarla 2023’ün en düşük düzeyine indi.
Konut piyasası üçlü kıskaçta Faizdeki rekor artış ve erişimin zorlaşması ile konut kredisi stoku erimeye başladı. Konut satışları tarihi dip seviyelere indi, en sert düşüş krediyle alınanlarda. Baskılanan talep yüzünden satışların düşmesine rağmen artan maliyetler nedeniyle konut fiyatları yüksek düzeyini koruyor. Hazine borcunda son beş ayda 1,5 trilyonluk artış yaşandı Merkezi yönetim borç stoku bu yıl ocak-ekim döneminde yüzde 55,6 oranında 2,2 trilyon lira büyüyerek 6,3 trilyon liraya ulaştı. Hazine borcundaki büyümenin 1,5 trilyonu, yeni ekonomi yönetiminin iş başında olduğu son beş ayda gerçekleşti.
Ev, otomobil alma umudu diplerde Tüketici Güven Endeksi, kasımda yüzde 2,7 artarak 75,5’e yükseldi. Ölçümde esas alınan alt endekslerden konut satın alma beklentisi dip seviyede. Otomobil alma beklentisi, konuttan sonra en düşük ikinci değeri aldı. ‘Sıfır’da canlılık 2. elde kan kaybı Ekim ayında trafiğe kaydı yapılan (sıfır) otomobil sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 72,3, toplam taşıt sayısı da yüzde 80,4 arttı. İkinci el taşıt piyasasında ise otomobillerde yüzde 10,3, toplam satışlarda da yüzde 5,2 düşüşle, yılın hazirandan sonraki ikinci en kötü ayı yaşandı. Yabancı varlığı 600 milyar doları aştı Uluslararası yatırımcıların ilk yarıda yüzde 11,2 eriyen Türkiye’deki varlık ve alacaklarının tutarı 3’üncü çeyrekte yüzde 8,6 artışla 602,4 milyar dolara ulaştı. Beyaz yakalı işsizlikte artış hızlandı Ekonomi politikasının; düşük faiz yerine faiz artırımı ve sıkı para şeklinde tam tersine çevrildiği temmuz-eylül dönemini kapsayan üçüncü çeyrekte en fazla işsizlik artışı, büyük bölümü kadın olmak üzere 118 bin kişi ile üniversite mezunlarında yaşandı. Her 4 TL’lik verginin 3 TL’si tüketimden Ek bütçe kapsamındaki vergi artırımlarının etkisiyle temmuz-ekim döneminde geçen yıla göre kaydedilen 993,2 milyar liralık tahsilat artışının 771 milyarı, tüketicilerin ödediği KDV, ÖTV gibi dolaylı vergilerden geldi. Bütçede 10 aylık açık 608,1 milyar lira Merkezi yönetim bütçesi ekim ayında 95,5 milyar lira açık verdi. İlk on aydaki kümülatif açık 608,1 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemindekinin 3,7 kat üzerinde gerçekleşti. Türkiye ürettiğinden çok tüketti Son aylarda tüketimde hissedilen frene rağmen eylül itibarıyla son bir yılda perakende tüketim artışı, sanayi üretimine fark attı. Bir yıl önceki değerleri 100 birim kabul edilirse sanayi üretimi 104, perakende satışlar ise yaklaşık 114 birime yükseldi. Cari dengede belirgin iyileşme -Cari işlemler dengesi eylülde 1,9 milyar $ fazla verdi. -Altın ve enerji hariç dengede ise 7,1 milyar $ fazla var. -Dokuz aylık cari açık 40,8 milyar $ oldu, yıllık açık 51,7 milyar $'a geriledi. -Resmi rezervler eylülde 7,7 milyar $ arttı. Ticari kredi faizinde yeni zirve Bankaların; ekonominin üretim ayağını oluşturan tarım, madencilik, imalat sanayii, enerji, inşaat ve hizmetler sektörlerinde faaliyet gösteren işletmelerin kullandığı ticari kredilere uyguladığı faiz oranları, kasım başında yüzde 51,14’le yeni bir zirveyi gördü. İhracat –ithalat fiyat dengesi 2022’ye göre lehte Türkiye’nin ihracatı eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 1,2 ucuzlayıp yüzde 0,7 artarken, ithalatı yüzde 17,1 ucuzlayarak yüzde 3,1 arttı. İhracat fiyat endeksinin ithalat fiyat endeksine bölünmesiyle hesaplanan ‘dış ticaret haddi’ Eylül 2022-Eylül 2023 döneminde 14 puan artarak 86,3’e yükseldi. Tüketici borçlandıkça borca battı Yeni ekonomi yönetiminin hazirandan bu yana başlattığı, özellikle tüketici kredilerini baskılamaya yönelik ‘sıkı para politikası’ ve ‘seçici kredi’ uygulamalarının dozu giderek artmakla birlikte, özellikle kredi kartları ile yapılan bireysel borçlanma hızlı artışını sürdürüyor. Banka kredilerinin yarısı bir bölgeye Bankacılık sektörünün toplam kredi stokunun yarıya yakınını; büyük bölümü İstanbul’a olmak üzere Marmara Bölgesi’ne açılmış krediler oluşturuyor.