Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Üretim-tüketim makası kapanmıyor Uygulanmakta olan parasal sıkılaştır­ma esaslı ekonomik program kapsamındaki poli­tikaların etkisiyle üretimde giderek kronikleşen kan kay­bına karşılık tüketimin hızla artmaya devam etmesi sonu­cu iyice açılan üretim-tüke­tim makasında, sanayi üre­timinde aylar sonra kasımda yaşanan küçük çapta artış, daralma etkisi yapmadı.
Cari denge beş ay sonra açık verdi Türkiye beş ay süren “ca­ri fazla” döneminin ar­dından, sanayi üreti­minde uzun süre sonra yeniden başlayan canlanma eğilimi ile hammadde dış alımı ve parale­linde ithalatın artışa geçtiği, pri­me sezonun geride kalması ile turizm gelirlerinin de mevsim­sel olarak görece azaldığı kasım ayında yeniden cari açık verdi. Konutta dramatik tablo! Konut fiyatları ve kira­larda özellikle son üç yılda yaşanan baş dön­dürücü artışlar Türkiye’yi her iki alanda da açık farkla OECD birincisi yaptı. Türkiye, her iki alandaki fahiş artış dolayısıyla dünya ile ayrıştı.
2024 bütçe açığı ‘tahminlerin altında’ geliyor 2023’ün son ayında bütçe emanetleri kalemine alınan tutarlar harcaması 2024’te yapıldığı için nakit açığına yansırken, bütçe açığında görünmeyecek. Bu nedenle Hazine nakit açığının çok altında bir bütçe açığı açıklanması bekleniyor. Borsa’da 2025 beklentileri pozitif TL mevduat faizlerinin rekor düzeylere ulaş­tığı 2024, Borsa İstan­bul’da (BIST) ise yatırımcı göçünün damgasını vurduğu bir yıl oldu. Aralık ayında baş­layan faiz indirimleri süreci­nin yıl boyunda devam etmesi paralelinde hisse senedi yatı­rımının cazibesinin artacağı ve 2025’in Borsa için pozitif bir yıl olması bekleniyor. 2024 ‘Liralaşma’ yılı oldu Parasal sıkılaşma esaslı eko­nomik programın ödün­süz uygulandığı ve Merkez Bankası’nın faiz silahını etkili bi­çimde kullandığı 2024, döviz mev­duatının yerinde saydığı, Kur Ko­rumalı Mevduatın (KKM) gide­rek eridiği, klasik TL mevduattaki hızlı artışla toplam mevduat hac­minde “liralaşma”nın hızla arttığı bir yıl oldu. Kredi kartı en önemli borçlanma aracı oldu Yüksek faizin caydırı­cılığı yanında Merkez Bankası’nın parasal sıkılaştırma kapsamında de­zenflasyon patikası ile uyum­lu seyri sağlamak amacıyla gi­dilen seçici kredi uygulama­sı ve belirlenen aylık büyüme sınırları ile miktarsal kısıtla­manın uyguladığı 2024 yılın­da bankacılık sektörünün top­lam kredi hacmi reel olarak yüzde 5,3 oranında bir daral­ma kaydetti. Tüketici enflasyonu son bir yılda 20 puan aşağı indi TÜİK’e göre tüketici fiyatları aralıkta yüzde 1,03, son bir yılda yüzde 44,38 arttı. Aralıkta en yüksek artış yüzde 2,78’le ev eşyasında. Aylık artış en ağırlıklı harcama grubu olan gıdada yüzde 1,29 oldu; giyim ve ayakkabı, ulaştırma ve alkollü içecekler ve tütünde ise gerileme yaşandı. 2025 yılında dolar kaç lira olacak? Türkiye’de özellikle bi­reysel yatırımcılarca uzun yıllardır en favori finansal yatırım aracı olarak görülen dolar, yüksek faizin damgasını vurduğu 2024 yı­lında nominal artışı enflasyo­nun çok altında kaldığı için re­el olarak önemli oranda zarar ettirdi. Yıllık dış ticaret açığı 'hammadde' ile büyüdü Parasal sıkılaşma döne­minde frene basan sana­yi sektörünün üretimin­de uzun süre sonra başlayan ye­niden canlanma işareti olarak hammadde dış alımının kasımda artışa geçmesi, aylık ithalat fatu­rasını büyüttü. Geçen yıl temmuz ayı ile bu yıl ekim sonu arasında­ki dönemde toplam 43,2 milyar dolar olmak üzere sürekli küçü­len yıllık dış ticaret açığı 15 ay sonra yeniden büyüdü. Hane halkında yoksulluk büyüdü Parasal sıkılaştırma programı kapsamın­da aşırı yüksek faiz dü­zeyi üretimi, istihdamı bas­kılarken enflasyonla müca­delede katedilen mesafenin sınırlı kaldığı 2024 yılında ar­tan yoksullaşma Türkiye İs­tatistik Kurumu’nun (TÜİK) istatistiklerine de yansı­dı. TÜİK’e göre 2024 yılın­da göreli yoksul sayısı 11 mil­yon 457 bine, oranı da yüzde 13,6’ya yükseldi. İbre borsa, altın, döviz ve konutu gösteriyor Merkez Bankası’nın yılın son toplantı­sında aldığı karar­la başlayan ve 2025 boyunca devem etmesi beklenen faiz indirimleri sürecinde, eko­nomide yeni bir döngü yaşa­nacak ve para yeni adresler arayacak. 2025 enflasyonuna asgari ücret etkisi ne kadar olacak? Ücret artışlarının tale­bi, onun da enflasyo­nu körüklediği, bu ne­denle asgari ücretteki yüksek oranlı artışların “ücret-fiyat sarmalı”na yol açtığı görüşü ekonomi çevrelerinde karşı­lık bulurken, konuya ilişkin bir Merkez Bankası araştırması etkinin sanılanın aksine yük­sek olmadığını ortaya koyuyor. Asgari ücret bazı sektörlerde 'genel ücret’ Türkiye’de asgari üc­retli çalışanların giderek artan ora­nı Avrupa ülkelerinin çok üzerine çıkarken, bazı sek­törlerde ise yüzde 70’i aşan oranla asgari ücret adeta genel ücret haline gelmiş bulunuyor. KOBİ’ler 2023’ü az hasarla atlatmış Ekonomide dengelerin bozulması üzerine ikinci yarısında yeni yönetim ve yeni bir program­la köklü politika değişikliği­ne gidilmek zorunda kalınan 2023, başta küçük ve orta boy işletmeler (KOBİ) olmak üze­re ülkedeki girişim sayısının azaldığı bir yıl oldu. Ancak KOBİ’lerin ciro, üretim, kat­ma değer ve istihdamı artma­ya devam etti.