Naki BAKIR

MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Enflasyonda ilk büyük düşüş bir ay sonra  Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) bugün açıklayacağı haziran ayı enflasyon verilerinde, yüz­de 75’i aşmış bulunan tüketici fiyatları bazında yıllık enflas­yonda yükseliş rallisinin sona ermesi ve 11 ayın ardından ilk düşüşün görülmesi bekleniyor.
“Kamuda istihdam” tartışması büyüyor İş adamı Rahmi Koç’un, “Dev­lette 5,5 milyon kişi çalışıyor, diyorlar. Bu devlet 2 milyon ki­şiyle de döner” açıklaması, Libe­ral Demokrat Parti (LDP) Cem To­ker’in destekleyici açıklamaları, daha sonra çok sayıda akademis­yen ve uzmanların konuya ilişkin lehte ve aleyhte görüşlerle katıl­ması ile büyüyen “kamuda istih­dam” tartışması devam ediyor. 20 milyonun kader haftası Yılın ilk yarısında ger­çekleşen enflasyon ile memur ve emekli 20 milyona yakın nüfusun buna göre belirlenen ikinci yarı yıl maaş/aylık artışlarının oranı bu hafta belli oluyor.
Yatırımda aslan payı en gelişmiş 9 ilin Ekonomik bakımdan ge­lişmişlik düzeyi ile ters orantılı biçimde “en az gelişmiş olana en çok” teş­vik ve destek unsuru sağlama esaslı, 6 bölgeli teşvik sistemi­nin uygulamada olduğu 12 yıl­da en gelişmiş 9 ili kapsayan 1’inci bölge, yatırımların birin­cil adresi olmaya devam etti. ‘Yüksek faiz’ yatırımdan caydırdı  Sıkı para esaslı ekonomik program uygulaması bir yıla ulaşırken, bu dönem­de hızla artarak tarihi üst plato­ya ulaşan faizlerin genel ekono­mik faaliyetler üzerindeki “fren” etkisi, teşvikli yatırımlarda da kendini gösterdi. Bütçede aslan payı faize Merkezi yönetimin ilk beş aydaki büt­çe harcamalarının yaklaşık üçte biri faiz ödeme­si, sosyal güvenlik ve yerel yö­netimler olmak üzere üç alana giderken, deprem hasarları ve depremzedelere yönelik har­camaların toplamdaki payı sa­dece yüzde 3’te kaldı. Deprem için bütçeye konulan 1 trilyo­na yakın ödeneğin beş ayda sa­dece yüzde 12,3’ü kullanıldı. Ekonomiden daralma sinyali Ekonominin lokomoti­fi konumundaki imalat sanayiinin kapasite kul­lanımında düşüş ve bu sektö­rün yanı sıra hizmetler, ticaret, inşaat, finans gibi diğer temel sektörlerdeki güven kaybı gide­rek artıyor. Vergide 'adalet'i bekleyen o tablo Ocak-mayıs döneminde gerçekleşen tahsilatta, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in yeni vergi paketi ile “artırılacağı”nı söylediği “doğrudan” vergilerin payı sadece yüzde 35,6 düzeyinde kaldı. Buna göre toplanan her 100 liralık verginin 64,4 lirasını tüketiciler ödedi. Bütçe mayısta fazla verdi  Merkezi yönetim bütçesi beş ay sonra mayıs­ta 219,4 milyar lira ile fazla verdi. Bütçede ilk dört ay iti­barıyla 691,3 milyar lira olan kümülatif açık mayıs sonun­da 471,9 milyar liraya geriledi. Geçici vergi dönemine denk gelmesinin de etkisiyle aylık bütçe geliri tarihinde ilk kez 1 trilyon lirayı aştı. Kira artışları enflasyonu ikiye katladı Enflasyonla mücadele kapsamında konut ki­ralarına getirilen artış tavanı, bu alanda yaşanan fa­hiş artışların önüne geçemedi. Tüketimden çok üretimi frenledi Aileler gıdadan kıstı kiraya ödedi  Kiraların aşırı yüksel­diği 2023 yılında aile­lerin tüketim harca­maları içindeki paya göre “ko­nut ve kira” birinci; akaryakıt fiyatlarındaki hızlı yükselişe bağlı olarak da ulaşım gider­leri ikinci sıraya yükselirken, önceki dönemlerde hep en bü­yük paya sahip olan gıda ise üçüncü sıraya kaydı. Cari dengede iyileşmeye nisan molası  Nisanda 5,3 milyar dolarla son 9 ayın en yüksek aylık cari açığı verildi. Dört aylık açık ise 16,1 milyar dolarla geçen yılın aynı döneminin yüzde 45,7 altında. Sektörlerin finansmana erişimi kısıldı “Sıkı para” önlemlerinin başladığı Temmuz 2023’ten bu yılın nisan sonuna kadar olan 9 ayda bankacılık sektörü toplam kredi hacmi reel olarak yüzde 14,6 daraldı. BIST’te yabancı payı yüzde 40’a yaklaştı BIST pay senedi piyasasında ilk beş ayda yatırımcı sayısı 684 bin 374 kişi artarak 8,3 milyona, toplam portföy değeri yüzde 40,7 büyüyerek 5,8 trilyon liraya ulaştı.