Naki BAKIR
MAKRO BAKIŞ
naki.bakir@dunya.com
TÜM YAZILARI
Enflasyonda ilk büyük düşüş bir ay sonra
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bugün açıklayacağı haziran ayı enflasyon verilerinde, yüzde 75’i aşmış bulunan tüketici fiyatları bazında yıllık enflasyonda yükseliş rallisinin sona ermesi ve 11 ayın ardından ilk düşüşün görülmesi bekleniyor.
“Kamuda istihdam” tartışması büyüyor
İş adamı Rahmi Koç’un, “Devlette 5,5 milyon kişi çalışıyor, diyorlar. Bu devlet 2 milyon kişiyle de döner” açıklaması, Liberal Demokrat Parti (LDP) Cem Toker’in destekleyici açıklamaları, daha sonra çok sayıda akademisyen ve uzmanların konuya ilişkin lehte ve aleyhte görüşlerle katılması ile büyüyen “kamuda istihdam” tartışması devam ediyor.
20 milyonun kader haftası
Yılın ilk yarısında gerçekleşen enflasyon ile memur ve emekli 20 milyona yakın nüfusun buna göre belirlenen ikinci yarı yıl maaş/aylık artışlarının oranı bu hafta belli oluyor.
Yatırımda aslan payı en gelişmiş 9 ilin
Ekonomik bakımdan gelişmişlik düzeyi ile ters orantılı biçimde “en az gelişmiş olana en çok” teşvik ve destek unsuru sağlama esaslı, 6 bölgeli teşvik sisteminin uygulamada olduğu 12 yılda en gelişmiş 9 ili kapsayan 1’inci bölge, yatırımların birincil adresi olmaya devam etti.
‘Yüksek faiz’ yatırımdan caydırdı
Sıkı para esaslı ekonomik program uygulaması bir yıla ulaşırken, bu dönemde hızla artarak tarihi üst platoya ulaşan faizlerin genel ekonomik faaliyetler üzerindeki “fren” etkisi, teşvikli yatırımlarda da kendini gösterdi.
Bütçede aslan payı faize
Merkezi yönetimin ilk beş aydaki bütçe harcamalarının yaklaşık üçte biri faiz ödemesi, sosyal güvenlik ve yerel yönetimler olmak üzere üç alana giderken, deprem hasarları ve depremzedelere yönelik harcamaların toplamdaki payı sadece yüzde 3’te kaldı. Deprem için bütçeye konulan 1 trilyona yakın ödeneğin beş ayda sadece yüzde 12,3’ü kullanıldı.
Ekonomiden daralma sinyali
Ekonominin lokomotifi konumundaki imalat sanayiinin kapasite kullanımında düşüş ve bu sektörün yanı sıra hizmetler, ticaret, inşaat, finans gibi diğer temel sektörlerdeki güven kaybı giderek artıyor.
Vergide 'adalet'i bekleyen o tablo
Ocak-mayıs döneminde gerçekleşen tahsilatta, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in yeni vergi paketi ile “artırılacağı”nı söylediği “doğrudan” vergilerin payı sadece yüzde 35,6 düzeyinde kaldı. Buna göre toplanan her 100 liralık verginin 64,4 lirasını tüketiciler ödedi.
Bütçe mayısta fazla verdi
Merkezi yönetim bütçesi beş ay sonra mayısta 219,4 milyar lira ile fazla verdi. Bütçede ilk dört ay itibarıyla 691,3 milyar lira olan kümülatif açık mayıs sonunda 471,9 milyar liraya geriledi. Geçici vergi dönemine denk gelmesinin de etkisiyle aylık bütçe geliri tarihinde ilk kez 1 trilyon lirayı aştı.
Kira artışları enflasyonu ikiye katladı
Enflasyonla mücadele kapsamında konut kiralarına getirilen artış tavanı, bu alanda yaşanan fahiş artışların önüne geçemedi.
Tüketimden çok üretimi frenledi
Aileler gıdadan kıstı kiraya ödedi
Kiraların aşırı yükseldiği 2023 yılında ailelerin tüketim harcamaları içindeki paya göre “konut ve kira” birinci; akaryakıt fiyatlarındaki hızlı yükselişe bağlı olarak da ulaşım giderleri ikinci sıraya yükselirken, önceki dönemlerde hep en büyük paya sahip olan gıda ise üçüncü sıraya kaydı.
Cari dengede iyileşmeye nisan molası
Nisanda 5,3 milyar dolarla son 9 ayın en yüksek aylık cari açığı verildi. Dört aylık açık ise 16,1 milyar dolarla geçen yılın aynı döneminin yüzde 45,7 altında.
Sektörlerin finansmana erişimi kısıldı
“Sıkı para” önlemlerinin başladığı Temmuz 2023’ten bu yılın nisan sonuna kadar olan 9 ayda bankacılık sektörü toplam kredi hacmi reel olarak yüzde 14,6 daraldı.
BIST’te yabancı payı yüzde 40’a yaklaştı
BIST pay senedi piyasasında ilk beş ayda yatırımcı sayısı 684 bin 374 kişi artarak 8,3 milyona, toplam portföy değeri yüzde 40,7 büyüyerek 5,8 trilyon liraya ulaştı.