Rus devin Türkiye planı

Rusya'nın doğalgaz ihracat tekeli Gazprom, Türkiye'den geçecek olan ve Ukrayna'yı kullanmadan Avrupa sınırına doğalgaz taşıyacak boru hattının inşasına bu ay başlamayı planlıyor. Şirket buna karşılık Ankara ile nihai bir anlaşmaya varmış olmadığı gibi Avrupa Birliği'nden de muhalefetle karşı karşıya.

Avrupa'nın Rus doğalgazına bağımlılığını azaltmaya kararlı olduğu ve Türkiye'nin büyük fiyat indirimleri talep ettiği göz önüne alındığında yeni boru hattı ısrarı Rusya'ya pahalıya mal olabilir.

Ukrayna'daki Rusya yanlısı yönetimin muhalifler tarafından devrilmesinin ardından, Kremlin en büyük pazarı olan Avrupa'ya Ukrayna'yı devreden çıkararak doğalgaz taşıyacak yeni rotalar bulma çalışmalarını hızlandırdı.

Ukrayna'daki yönetimin devrilmesinin kısa süre sonra Rusya Ukrayna'ya ait Kırım yarımadasını ilhak ederken, Rusya yanlısı isyancıların Ukrayna'nın doğusunda başlattığı silahlı isyan Rusya'nın Batılı ülkelerle ilişkisini Soğuk Savaş'tan bu yana görülmeyen derecede bozdu.

Bu gelişmelerin ardından Rusya, geçen yıl Aralık ayında Ukrayna'yı kullanmadan Avrupa'ya doğalgaz taşıyacak olan Güney Akım boru hattı projesini, Avrupa Birliği'nin rekabet şerhi koyması nedeniyle iptal etti.

Rusya, Güney Akım yerine Türk Akım adını verdiği, yılda 47 milyar metreküpü Avrupa'ya olmak üzere 63 milyar metreküp doğalgaz taşıyacak yeni bir boru hattını 2020 yılına kadar inşa edileceğini açıkladı.

Gazprom Rusya içindeki boru hattı sistemini daha yeni olan Güney Akım projesinin seviyesine yükseltmek için 2013-2014 döneminde 271 milyar ruble, yani 5 milyar dolar harcamıştı.

 Bu yıl 278 milyar rublelik yatırım planlıyor

Gazprom'un internet sitesinde yer alan belgelere göre, şirket ülke içi boru hatlarını Türk Akım'ın seviyesine yükseltmek için gereken 715 milyar rublelik yatırımın 278 milyar rublelik bölümünü de bu yıl yapmayı planlıyor.

Şirketten iki kaynak, Türk Akım hattı için Karadeniz'in altından geçecek boruların döşenmesine Haziran ayı sonunda başlanacağını ifade etti. Gazprom ise konu hakkında açıklama yapmadı.
              
Çetin pazarlık

Gazprom'un planları büyük ihtimalle bundan ileri gidemeyecek. Türk Akım dört paralel boru hattından oluşacak. Her biri yılda 15.75 milyar doğalgaz taşıyabilen bu hatlardan ilki Türkiye'ye bağlanacak.

Gazprom, Avrupa'ya doğalgaz satabilmek için Türkiye-Yunanistan sınırında bir sevk noktası kurmayı arzuluyor. Ancak gerekli altyapıyı kurmak için Türkiye'nin yanı sıra, Rusya ile doğalgaz bağlarını koparmak isteyen AB ülkelerini de ikna etmek zorunda.

Ülke bazında bakıldığında Almanya'nın ardından Rus doğalgazının en büyük alıcısı olan Türkiye çetin bir pazarlık sürdürüyor.

Gazprom Türkiye'ye geçen yıl iki boru hattı üzerinden 27.4 milyar metreküp doğalgaz sattı. Şubat ayı sonunda Rusya'dan yüzde 10.25 fiyat indirimi alan Türkiye, şimdi daha fazlasını istiyor. Bu konuda ilk etapta sözlü mutabakat sağlansa da indirimin hayata geçmesi için gerekli imzalar halen atılmadı.

Kaynaklar Ankara'nın Türk Akım hattından satın alacağı doğalgaz için mevcut kontratlardan ayrı bir fiyat belirlemek istediğini ifade ediyorlar. Üst düzeyli bir Türk yetkili, "Türkiye daha son sözü söylemedi. Türkiye için iki önemli unsur söz konusu. Birincisi Gazprom'un bize yaptığı yüzde 10.25 doğalgazın yetersiz olması. Bu oran yüzde 15'e yakın olmalı" dedi.

Boru hattı projesi hakkında bilgi sahibi Türk bir kaynak da Ankara'nın fiyat üzerinden pazarlık yürüttüğünü teyit etti.

İlk kaynak, yeni hattın faaliyete geçmesinin ardından Türkiye'nin bu hat üzerinden gelecek doğalgazı daha düşük bir fiyattan almak istediğini belirtti. İkinci kaynak ise, "Görüşme trafiği son derece yoğun, ancak henüz son noktaya gelinmedi" dedi.
              
Sadece Rusya ile Ukrayna krizi nedeniyle ters taraflarda olan Avrupa Birliği de Gazprom'un planları önüne engel koyabilir.

AB, Hazar Denizi'nde Rusya'ya rakip iki projeyi destekliyor. Trans Anadolu ve Trans Adriyatik Boru Hattı (TANAP-TAP) projeleri 2020 yılına kadar yılda 6 milyar metreküpü Türkiye'ye ve 10 milyar metreküpü Avrupa'ya olmak üzere 16 milyar metreküp Azeri doğalgazını taşımayı hedefliyor.

Araştırma şirketi East European Gas Analysis'den Mikhail Korchemkin, "Azeri doğalgazının piyasaya gelmesi Gazprom'un mevcut kontratlarının süresini uzatma şansını azaltıyor. Şah Deniz'den (Azeri gazını) Türkiye'ye getirmek, Yamal'dan (Rus doğalgazını) getirmekten çok daha ucuz" dedi.

Gazprom CEO'su Alexei Miller, geçen hafta AB üyesi Yunanistan'ın enerji bakanı ile görüşerek bu ülkede altyapı kurulumu konusunda Gazprom'un ne rol alabileceğini değerlendirdi.

Miller'in bu görüşmesi daha önce Avrupa ülkelerine, 2019'da Ukrayna sevkiyat kontratının sona ermesinin ardından altyapı yatırımlarını kendi başlarına yapmasını söyleyen Rusya'nın tavrını değiştirebileceğine işaret ediyor.

Avrupa Birliği'nin yürütme makamı Avrupa Komisyonu'nun sözcüsü Anna-Kaisa Itkonen, Pazartesi günü düzenlenen basın toplantısında, "Boru hattı AB kurallarıyla uyumlu olmalı" diyerek Rusya'nın henüz projeye ait ayrıntıları AB'ye iletmediğini ifade etti. AB düzenlemeleri, üretimden dağıtıma tüm sevk zincirinin tek bir şirketin kontrolünde olmasına izin vermiyor ve projelere üçüncü tarafların dahil edilmesini gerektiriyor. Bu düzenlemeler Güney Akım projesinin de sonunu getirmişti.

Rus bankası Alfa Bank'tan bir analist, "İlk hattın inşa edileceği kesin. Ancak Gazprom'un (Avrupa ile) anlaşmadan ikinci hattı inşa edeceğinden şüpheliyim" dedi.