Yerli yükü yabancı kaptı!

Aysel YÜCEL

Nakliye sektöründe ihracat taşımaları yükselişe geçti, ama yükü yabancı kaptı. Eylül ayında yüzde 14 artan ihracat taşımalarında yabancı araçların payı yüzde 16 yükseldi. Türk araçlar ihracat taşımalarında ilk dokuz ayda yüzde 3’lük düşüş yaşarken yabancı araçlar ise aynı dönemde Türkiye’den taşımalarını yüzde 8 artırdı. Maliyet artışı ve finansman sıkıntısı nedeniyle konkordato başvurularının arttığı, yerli taşımacı şirketlerin arzı karşılayamadığı belirtiliyor. Sektörün büyüklerinden Martaş'a haciz gelmesi, Günaydın, Borturck gibi firmaların ise konkordato başvurusunda bulunmasının ardından sektörde yeni kayıpların yaşanmasından endişe ediliyor.

Doğu Avrupalı firmalar ağırlıkta

Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) yetkilileri özellikle Bulgar, Romen, Gürcü ve İranlı nakliye firmalarının Türkiye’de pazar payını artırdığını belirtti. Ekol Lojistik Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Musul, taşımalarda yabancı payının artmasına yönelik olarak, “Son dönemlerde ihracat taşımalarında yabancı bayraklı araçların sayısının artmasındaki en önemli neden ithalat taşımalarının hızla azalması nedeni ile yurtdışında atıl kalan araçlar. Söz konusu durumun kalıcı olduğunun anlaşılması ve ihracat navlunlarındaki artışın ardından firmalar boş ta olsa araçlarını getirmeye başladı. Ancak gerek maliyetlerdeki artış, gerekse finansman zorlukları nedeni ile sektördeki bir çok firma ya faaliyetlerini azaltmak zorunda kaldı ya da tamamen piyasadan çekildiler. Bütün bu yaşanan olumsuzluklar sonucunda düşen arzı da Doğu Avrupa plakalı araçlar karşılar hale geldi. Plakası yabancı olsa da sahiplerinin Türk firmaları olduğu araçların payı yüzde 20’den fazla değildir” dedi.

Birçok yerli firma kontak kapattı

Sertrans CEO'su Nilgün Keleş ise "İhracat artarken ithalatın son dönemde azalması birçok aracın kontak kapatmasına neden oldu. Özellikle yurt dışı taşımalar gibi yüksek maliyet gerektiren projelerde araçların boş dönmesi ek mali yükleri de beraberinde getiriyor. Dolayısıyla bizim gibi birkaç sektör lideri firma dışında süreci yönetemeyen birçok şirket ne yazık ki kontak kapatmak zorunda kaldı. Tabii, ülkemizde değişen bu arz talep dengesini yabancı firmalar iyi değerlendirerek pazarımızdan daha yoğun pay almaya başladılar" dedi. Uluslararası Nakliyeciler Derneği'nin (UND) eylül ayı taşıma istatistikleri raporuna göre Türk araçlarının ihracat taşıma sayısı 2018 Eylül ayında önceki yılın ayına oranla yüzde 14 büyüme ile 110 bin 630 adet oldu. Türk araçlar 2018 yılı Ocak-Eylül toplamında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3 düşüş ile 893 bin 649 adet taşıma yaptı. Yabancı araçlar ise 2018 yılı Eylül ayında yüzde 16 büyüme ile 29 bin 382 adet taşıma yaptı. Ocak-Eylül toplamında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 8 büyüme ile 257 bin 644 adet taşıma gerçekleştirdi. Türk ve yabancı araçların 2017 Eylül'ünde gerçekleştirdiği toplam 122 bin 766 adet olan taşıma sayıları 2018 Eylül ayında yüzde 14 büyüme ile 140 bin adet oldu. İlk 9 ay toplamında bir önceki yılın aynı dönemine göre ise Türk ve yabancı araçlar toplamda yüzde 1 düşüş yaşadılar ve 1 milyon 151 bin 293 adet ihracat taşıması gerçekleştirdiler. İhracat taşımalarının yüzde 78‘i Türk, yüzde 22’si ise yabancı plakalı araçlar ile yapıldı. İhracat taşımalarında yüzde 37 oranında büyük bir paya sahip olan Irak hariç tutulduğunda ise Türk araçlar bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1 düşüş yaşadılar, yabancı araçlar ise yüzde 8 büyüme sağladı.

İran araçları payını %17 artırdı

Gürcistan’a yapılan ihracat taşımalarında Türk araçlarının payları yüzde 3 oranında düştü ve Gürcistan plakalı araçlar pazarda yüzde 14 arttı. Türk araçlarının İran’a yaptığı ihracat taşımalarında da yüzde 21 düşüş görülüyor. İran araçları ise Türkiye’den yaptığı ihracat taşımalarında yüzde 17 oranında artış gösterdi.

Rusya'ya taşımaları yüzde 170 arttı

BDT ülkelerine yapılan taşımalarda en önemli yere sahip Rusya Federasyonu’na baktığımızda bu yıl taşımaların hızla yükselişe geçmesi ile birlikte ihracat taşımalarda yüzde 170 oranında artış olduğu görülüyor. Öyle ki Rusya için aylık dönemlerde açılan geçiş belgeleri Mayıs ayında yeterli gelmediği için ek 700 adet belge, haziran ayında da ek 500 adet belge kullanıma açılmıştı. Temmuz’da 100 ve Ağustos ise 200, Eylül ayında 300 adet ek belge kullanıma açılmıştı. Sektörden gelen talepler doğrultusunda Eylül ayında Rusya’da kalan belgelerin tümü genel kullanıma açıldı. İhracat taşımalarında Ukrayna’ya yüzde 47 oranında artış yaşandı. Moldova’ya ise yüzde 28 oranında artış görülüyor. BDT ve Orta Asya ülkelerine ilk 9 ay toplamında yüzde 1 artış yaşandı. Suriye’ye yapılan taşımalarda yüzde 22 düşüş yaşadı. Geçen yıl ilk 2 aylık dönemde hızlı başlayan Irak pazarı da geçen yıla oranla yüzde 6 düşüş gösteriyor. Irak ve Suriye’deki düşüş Ortadoğu ülkeleri toplamını da etkilediği için Orta Doğu’da yüzde 10 düşüş olduğu görülüyor.

Yabancılar ithalatta payını yüzde 34 artırdı

2018 yılının ilk 9 ayında ithalat taşımalarında genel toplamda yüzde 5 düşüş olduğu görülüyor. Avrupa ülkeleri arasında düşüşün yaşandığı ülkelerde yüzde 21 Birleşik Krallık, yüzde 11 Bulgaristan, yüzde Romanya, yüzde 7 ile İtalya, yüzde 5 İspanya bulunuyor. Türk araçların sayısında yüzde 6 oranında düşüş yaşanırken Yabancı araçların oranında ise yüzde 4 düşüş yaşandı. Geçen yıla göre yabancı araçlar pazar payında yüzde 34’e kadar paylarını artırmış durumda. İthalat taşıması yapan Yabancı araçları, başta İran olmak üzere Bulgaristan ve Romanya takip ediyor. Neredeyse tüm yabancı araçların ithal pazarındaki sayıları düşüşe geçmesine rağmen İran araçları yüzde 26 artış sağladı.

60 bin araç Avrupa'dan boş döndü

Bölgelere göre ihracat ve ithalat karşılaştırmasına yapıldığında, Avrupa ülkelerine artan ihracatın, ithalatla aynı oranda olmadığı dikkat çekiyor. Başta Irak ve Suriye olmak üzere Orta doğu ülkelerine de aynı şekilde ithalatta da ciddi oranda düşüş olduğu görülüyor. İhracat taşımalarında bölgelere göre yaşanan artışların ithalat taşımalarımızda aynı düzeyde olmaması boş girişleri de etkiliyor. Avrupa’dan boş dönüşlerde yüzde 68 oranında artış görülüyor. Geçen yıl ilk 9 ay toplamında Avrupa’dan 35 bin araç boş dönüş yapmıştı ancak 2018’in ilk 9 ayında Avrupa’dan 60 bin araç boş dönüş yaptı.