Ay yörüngesinde insan-robot rekabeti

DİDEM ERYAR ÜNLÜ

Google Lunar 2007 yılında XPRIZE isimli yarışmasını duyurdu. 30 milyon dolarlık ödüllü bu yarışmanın amacı Ay’a gitmenin ucuz bir yolunun bulunması için şirketleri, bilim adamlarını ve öğrencileri araştırma geliştirme yaparak pratik yöntemler bulmaya teşvik etmek olarak tanımladı.

“Tekrar Ay’a Gidiyoruz” sloganları ile başlatılan yarışmada Ay’ın sadece yüzde 5’nin keşfedildiğine dikkat çekildi. Yarışmanın kuralları ise şöyle sıralandı: Geliştirilen robot Ay’a güvenli bir şekilde inecek; yüzeyde en az 500 metre mesafe katedecek ve Dünya’ya yüksek çözünürlüklü (HD) yayın yapacak. Yarışmanın 2012 yılında sonuçlanması planlanmıştı. Fakat bu tarih sürekli olarak ertelendi. Şu anda beş takım kendi robotunu Ay’a göndermek için sözleşme imzalamış durumda. 2017 sonunda beş robot Ay’a gitmiş olacak. Bu robotlar yarışa dursun, bir başka yarışma daha start olmak üzere. Hedef yine Ay’a yolculuk; fakat bu kez Ay’a gidecek olanlar robotlar değil, insanlar. Amerikalı mucit ve girişimci Elon Musk, sahibi olduğu SpaceX’in 2018 yılında Ay’a iki yolcu göndereceğini açıkladı. Musk, Ay’a gidecek bu iki kişinin yolculuk masraflarını ödeyeceklerini de söyledi. Bu iki kişi, Falcon Heavy (FH), daha önceki adıyla Falcon 9 Heavy, SpaceX tarafından tasarlanmış ve üretilmiş bir ağır yük fırlatma aracı olan Falcon Heavy ile Ay’a seyahat edecekler. Böylece 1972 yılından bu yana, Dünya yörüngesinin ötesine geçen ilk insanlar olacaklar.

Bu arada, Elon Musk’ın bu açıklamasından hemen önce, NASA’da Space Launch System (SLS) adını verdiği roketi ile aynı planı yaptığını açıklamıştı. Tabi ki NASA’nın Ay yolcuları, paralarını ödeyen turistler değil, astronotlar olacak.

Aslına tüm gelişmeler özel sektör-kamu sektörü hikayesinin ötesine geçerek, uzay macerasına daha farklı bir boyut getiriyor. SpaceX’in bu tür sehayatleri gerçekleştirebilmesinin temel kaynağı NASA’nın bu konuda oldukça cömert olmasından kaynaklanıyor. SpaceX’in Ay’a turistleri taşıyacağı uzay kapsülü işin ilk başında kargo taşımak üzere tasarlandı; yakın bir zamanda ise NASA’nın finanse ettiği Uluslararası Uzay İstasyonu’na hizmet verecek. Hatta NASA, Ay turları için yakında Uzay İstasyonu yerine SpaceX’e ödeme yapmaya da karar verebilir.

YENİ UZAY, ESKİ UZAY

The Economist’te yer alan bir habere göre geçtiğimiz ocak ayında, Donald Trump’ın danışmanlarından birisi, uzay politikaları ile ilgilenen üst düzey Cumhuriyetçi’lere şöyle bir öneride bulundu: “İnsanları yeniden Ay yörüngesine çekmek içinde “Eski Uzay” ve “Yeni Uzay” arasında uluslararası bir yarışma düzenleyelim.”

“Eski Uzay”, NASA’nın SLS roketlerini ve uzaya sadece astronotların gittiği dönemi kapsıyor.
“Yeni Uzay” ise, Elon Musk’ın şirketi SpaceX’i, Mars’a koloni kurma hayallerini, Ay’a turist taşıma planlarını; Amazon’un sahibi Jeff Bezos’un uzay ve araştırma şirketi Blue Origin’i yansıtıyor.

Yeni Uzay, ekonomik anlamda, daha “cazip”; çünkü SpaceX’in Ay yolculuğu için kullanacağı Falcon Heavy, NASA’nın SLS seyahatinden çok daha ucuz. Ama siyasi açıdan Eski Uzay’ın gücü çok daha fazla. ABD Başkanı Donald Trump geçtiğimiz günlerde Kongre’de yaptığı konuşmada bu durumu net bir şekilde şu sözlerle dile getirdi: “Uzak dünyalarda Amerikan ayak izleri hayal ürünü değil.”

İNSAN AYAK İZLERİ

İnsanların ayak izlerinin olabileceği tek uzak dünya, şimdilik Ay. Bu da 2026’da olacak. Ama bu ayak izleri mutlaka Amerikan ayak izi olacak diye bir şart yok. Çin, 2013 yılında Ay’a Yutu adından bir uzay gemisi yolladı. Bu yıl geri dönecek olan misyonun Dünya’ya kaya parçaları getirmesini planlıyor. 2030 yılında Ay’a insanların yerleşecek olması konusu, sık sık gündeme geliyor. Bu gelişme başka bir yarışı daha başlatabilir. Bunu zaman gösterecek.

Elon Musk diyor ki...

Elon Musk “İnsanı birden fazla gezegende yaşayabilen bir tür haline getirmek” başlıklı konuşmasında şöyle diyor: “İnsanlığın karşısında bugün iki yol var; Dünya’da sonsuza kadar kalıp, soyumuzun kaçınılmaz tükenişini beklemek ya da uzaya yolculuk yapıp, gezegenler arasında hayatta kalabilen bir tür haline gelmek.”

Eski Uzay...

Apollo 11, Ay yüzeyine yapılan insanlı ilk uzay uçuşu. Amerika Birleşik Devletleri’nin bu uzay uçuşunda astronotlar Neil Armstrong ve Buzz Aldrin 20 Temmuz 1969 günü Ay yüzeyine iniş yapan ilk insanlar oldu. İnişten altı saat sonra 21 Temmuz günü Armstrong ay yüzeyine adım atarak bu konuda da bir ilki gerçekleştirdi. Uçuşun mürettebatının üçüncü üyesi olan Michael Collins bu sırada Ay yörüngesinde Armstrong ve Aldrin’i taşıyan modülle bir araya gelmek için beklemedeydi. Görevin üç üyesi de sekiz gün uzayda kaldıktan sonra dünyaya döndü.

Yeni Uzay...

Mars görevi NASA’nın önündeki en pahalı uzay misyonlarından biri ve bu görev için en az 20 yıl ve 100 milyar dolarlık bir bütçe gerekiyor. Musk, bu maliyet hesabını, 500 bin dolarlık bir Boeing 737 uçağının tek bir kişi için tek seferlik bir seyahat için kullanılmasına benzetiyor. Uçuş fiyatının bir yolcu için 50 dolara kadar inebilmesi için, uçakların gidiş-dönüş seferleri yaparak tekrar tekrar kullanılması ve yolculukların tek kişiyle değil, bir uçak dolusu insanla yapılması gerekiyor. Musk, SpaceX’in 15 ila 30 uçuşla, Mars bileti fiyatlarını ABD’de bir evin ortalama fiyatına indirebileceğini söylüyor.