Tarımda kokarca alarmı!

Nurdoğan A. ERGÜN

Tarım Bakanlığı’nın 2024’te fındık rekol­tesini yaklaşık 740 bin ton olarak açıklamasına kar­şın Karadeniz Bölgesi’nde ya­şanan yoğun yağışların rekolte ve verimde ciddi kayıplara ne­den olması endişesi sürerken, özellikle son yıllarda bölgede görülen kahverengi kokarca istilası da bölgenin geçim kay­nağı olan fındığı vurdu.

Başta Ordu ve Giresun olmak üzere tüm Karadeniz Bölgesi’ni et­kisi altına alan kahverengi ko­karca bütün dünyada ‘en istila­cı’ tür olarak nitelendirilirken, bölgeden yükselen sesler bu yılki fındık rekoltesinde yüz­de 40’ı aşan oranda bir kayıba dikkat çekiyor. Fındık randı­manının da 52’lerden 48’lere düşmesi çiftçinin ürünü bah­çede bırakmasına neden oldu. Sadece Ordu’nun Fatsa ilçe­sinde 84 köyde 80 fındık bah­çesine çiftçinin uğramadı­ğı belirtiliyor.

Yaklaşık 2 mil­yar dolarlık ihracat değeri ile 500 bin ailenin geçim kayna­ğı olan fındıkta yaşanan kay­bın daha da artacağı endişesi hakim. Uzmanlar, istilanın sa­dece Karadeniz’de ve fındık­la sınırlı kalmayacağı, ülkenin tüm tarım ürünlerini vuracağı konusunda uyarıyor. Öyle ki Sakarya’da da fındık rekolte­sini olumsuz etkileyen kokar­ca böceğinin, artık şehir ge­neline yayılmaya başladığına dikkat çekiliyor. Hendek, Ak­yazı, Karapürçek, Karasu ve Kocaali gibi ilçelerin yanı sıra Serdivan’da da bu zararlı bö­ceklerin görülmesi, tarım üre­ticilerini endişelendiriyor.

Randıman 48’lere kadar düştü

Kokarcanın ilk kez 2017'de Artvin'de, 2020’den itibaren de Ordu’da görüldüğünü hatır­latan Fatsa Ziraat Odası Baş­kanı Haydar Gürsu, kokarca­nın hızlı üremenin yanı sıra taşımacılık yoluyla farklı böl­gelere yayıldığını dile getirdi. Kokarca'nın bu yıl bölgede cid­di bir hasara neden olduğunu anlatan Gürsu, "Çoğu çiftçi, fındığını bahçede bıraktı. Be­nim bahçemde bile randıman 48’lere düştü. 2 tonluk bah­çemden 700 kilo fındık ala­bildim. 700 kilo fındığı nor­mal bir hale getirebilmek için ayıkladık 470 kilo kaldı. 60 TL bandında fındığı sattım, 28 bin TL aldım. Ben bu durum­da kendini kurtarmış bir çiftçi sayılırım. Çiftçilerimizin du­rumu çok kötü” dedi.

Ege ve Çukurova'da tehlike altında

Böceğin sahil boyunca tüm Karadeniz’e yayılmaya başla­dığını ifade eden Gürsu, böl­geye gelen araçlar vasıtasıyla başta Ege ve Çukurova gibi ta­rım alanlarına da yayılacağını vurguladı. Mücadele noktasın­da kimyasal ilaçlamanın yeter­siz kaldığını belirten Gürsu, ay­rıca corafi koşullar nedeniye Karadeniz’de ilaçlamanın zor olduğunu işaret etti.

Kokarca ile mücadele için en uygun sezonun geldiğini anlatan Gürsu, “Kokarcanın en iyi taraflarından biri kışın bir araya toplanmaları. Kesin mücadele için toplanma nok­talarında imha etmemiz gere­kiyor. Biz bunu geçen yıl yap­tık. Yüzde 50’sinde başarılı olduk.” diye konuştu. Fındık­ta ekonomik kaybın başladığı­nı söyleyen Gürsu’nun iddiala­rına göre, bazı alıcılar tarafın­dan randımanı düşük fındıklar yüksek olanlarla karıştırıldı.

Önlem alınmazsa 3 yıl içeri­sinde Türkiye’nin fındık tica­retinin tamamen biteceğini be­lirten Gürsu, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın mücadele için 2 milyon TL gibi bir rakam ayır­dığını iletti. Gürsu, “Makro mücadele için birilerinin feda olması mı lazım? Sadece fındık değil mesele. Çarşamba Ova­sı’nda fasulyelere zarar verdi” dedi. İhracatçılara da seslenen Gürsu, “Sahip çıkmazlarsa ge­lecek yıl ne satacaklar? Bu sene sadece Fatsa’da rekolte 15-16 bin ton seviyesinde. Seneye 5 bin ton çıkması bile mümkün değil” ifadelerini kullandı.

Biyolojik mücadelenin adı; samuray arıları

Kahverengi kokarca ile müca­delenin en etkili yolunun samu­ray arıları olduğunu söyleyen Fatsa Ziraat Odası Başkanı Hay­dar Gürsu, ancak yetiştirilen samuray arısı sayısının yeter­sizliğine işaret etti.

Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Ziraat Fakültesi Bitki Ko­ruma Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Celal Tuncer ise, uzun vadeli mücadele yaklaşımı ola­rak Türkiye’nin 2 yıl önce klasik biyolojik mücadele denilen ‘sa­muray arıcığını’ salarak zararlı­yı uzun vadede kontrol etmeyi planladığını belirterek, samu­ray arıcığı kullanarak yapılan mücadelenin iyi sonuç verme­sinin 10 yıl alabileceğini vurgu­luyor. Bu süre içerisinde ürün kayıplarının önüne geçmek için ise sonbaharda, kışlaklara geçiş başladığında böcek, evin içine girdiğinde bunların top­lanıp imha edilmesi önemli bir aşama olarak görülüyor.

Fındık ihracatında 10 sezonda 20 milyar doların üzerinde gelir

Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (KFMİB) verilerine göre, Türkiye, 2014-2015 ile 2023-2024 arasını kapsayan 10 sezonda, 124 ülkeye 2 milyon 828 bin 178 ton fındık ihraç etti. Gerçekleştirilen dış satım karşılığında ise 20 milyar 789 milyon 745 bin 561 dolar döviz girdisi sağlandı. Belirtilen yıllar arasında miktar bakımından en fazla satış, 1 Eylül 2019’da başlayıp 31 Ağustos 2020’de sona eren sezonda 343 bin 561 ton olarak gerçekleştirildi.

Bu rakam, Cumhuriyet tarihinin rekoru olarak kayıtlara geçti. Elde edilen gelir bakımından en fazla kazanç ise 2014-2015 sezonunda sağlandı. Bu sezonda da fındık ürünü satışından 2 milyar 799 milyon 529 bin 618 dolar gelir elde edildi. 2023-2024 ihraç sezonunda 2 milyar 349 milyon 115 dolar karşılığında 303 bin 457 ton fındık satıldı.