‘Serbest elektrik’ evlere yayılıyor

Serhat ALİGİL

Elektrik piyasasını liberalleştirmenin adımlarından biri olarak görülen ve 2002 yılında buyana uygulanan ‘serbest tüketici’ sistemi, 2017 yılıyla birlikte yeni bir evreye daha girdi. Çünkü serbest tüketici olmak için uygulanan limit bu yıl daha da düşürüldü. Ancak konut tüketicisinin bu imkan daha çok yararlanabilmesi için sistemin özelliklerini iyice incelemesi şart. Ayrıca piyasa şartlarının da gelişmesi gerekiyor.

► Kimler serbest tüketici sayılıyor?

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre “İletim sistemine doğrudan bağlı olan tüketiciler”, “Bir önceki takvim yılında veya içinde bulunulan yılda, serbest tüketici limitini aşan miktarda elektrik tüketilen kullanım yerinin kullanım hakkına sahip ya da kullanım hakkını edinen tüketiciler”, “Organize sanayi bölgesi tüzel kişilikleri” ‘serbest tüketici’ sayılıyor. Ayrıca “Elektrik enerjisi tüketimleri tek bir ortak sayaç ile ölçülebilen birden fazla gerçek ve/ veya tüzel kişinin tükettiği toplam elektrik enerjisi miktarının serbest tüketici limitini geçmesi durumunda” bu kişilerin birlikte serbest tüketici niteliği kazandığı da kabul ediliyor.

2002 YILINDA BAŞLADI

► Ne zaman uygulanmaya başladı?

Türkiye elektrik piyasası, serbest tüketici kavramıyla 2002 yılında tanıştı. Her yıl EPDK tarafından belirlenen ‘serbest tüketici limiti’nin üzerinde elektrik tüketiminde bulunan herkes serbest tüketici olarak kabul edildi. 2002 yılında yıllık 9 milyon kilovatsaat (kWh) olan serbest tüketici limiti 2012’de 25 bin ve 2017 yılında 2 bin 400 kWh’e düşürüldü. Buna göre 2017 yılı itibariyle aylık ortalama 82 lira ve üstü miktarda elektrik faturası ödeyenler serbest tüketici hakkına kavuştu. Serbest tüketici limiti her yılın 1 Ocak tarihine kadar EPDK tarafından belirlenerek aynı ayın sonuna kadar Resmi Gazete’de yayımlanıyor. İlgili yasaya göre serbest tüketici limitinin 2015 yılında sıfırlanması gerekiyordu. Ancak EPDK, piyasa şartlarını dikkat alarak yine aynı yasanın verdiği yetkiyle sıfırlamayı bugüne kadar erteledi.

► Bugün serbest tüketici sayısı nedir?

Serbest tüketici limitinin 2 bin 400 kWh’e düşürülmesi sonrası yaklaşık 8,4 milyon abone serbest tüketici olma hakkına sahip duruma geldi. Bu karşın 2015 yılı sonunda 2 milyon 37 bin adet olan serbest tüketici sayaç sayısı 2016 sonunda 2 milyon 662 bine çıktı. 2017 yılı Şubat ayı itibariyle ise bu sayı 3 milyon 70 bin adet seviyesinde. Toplam sayaç sayısının yaklaşık 38 milyon adet olduğu düşünüldüğünde serbest tüketicilerin bundaki payı yüzde 8 düzeyinde bulunuyor. Öte yandan EPDK’ya göre 2015 yılında faturalanan elektrik tüketim miktarı 193 teravatsaat (TWh) oldu. Bu kapsamda serbest tüketici konumdaki kişilere 108 TWh’lık satış yapıldı. Bu toplamın yüzde 55,7’sine denk geliyor.

► Serbest tüketici olduğunuzu nasıl anlarsınız?

Tüketiciler, serbest tüketici olup olmadıklarını, görevli tedarik şirketi tarafından gönderilen ya da bırakılan ödeme bildirimi veya faturalarda görebilir. Ödeme bildirimi veya faturalarda; aboneliğe ait cari yıl ile bir önceki takvim yılı tüketim miktarları yer alır. Serbest tüketici olmak için bu miktarın o yılla ilgili EPDK tarafından belirlen limiti geçmesi gerekiyor.

► Nasıl serbest tüketici olunur?

Yeni limitlere göre serbest tüketici olma hakkına sahip ve bunu kullanmak isteyen mesken tüketicisinin EPDK’dan lisans almış tedarik şirketlerinden herhangi birisiyle ikili anlaşma imzalaması gerekiyor. Bu noktada tüketicilerin, sözleşme imzalayacağı şirketin EPDK’nın internet sayfasındaki tedarikçi listesinde bulunup bulunmadığını kontrolü çok önemli. Halen 214 adet tedarikçi lisansı sahibi oyuncu bulunuyor. Benzer süreç ticari ve mesleki amaçla elektrik tüketen aboneliklerde de geçerli.

SAYAÇ DEĞİŞTİRİLİYOR

►Sözleşmenin özellikleri nedir?

Serbest tüketiciler ile lisanslı tedarikçiler arasında, dayanağı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun olan Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği’nde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde sözleşmesi imzalanabilir. Bu yapılırken “Enerji Alım-Satım Bildirim Formu/ Bilgilendirme Formu ve varsa Taahhütname” nin de tüketiciye imzalamak üzere sunulması gerekiyor.

Bu noktada EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz’ın şu uyarısı önemli: “Vatandaşlarımız küçük indirimler için büyük taahhütler altına kesinlikle girmemeli. Tedarikçisini çok dikkatli seçmeli ve kendi tüketim alışkanlıklarına uygun sözleşmelerin altına imza koymalı.”

► Serbest tüketicilerin sayaçları nasıl olmalı?

Serbest tüketici kapsamında yer alan tüketicilerin tedarikçisini seçme hakkını kullanmaları halinde; elektrik sayaçlarının EPDK tarafından yayımlanan düzenlemelere uygun çok zaman dilimli ölçüm yapabilen elektronik sayaçlar olması gerekiyor. Bu kapsamda serbest tüketici sözleşmesi yapan konut abonelerinin düzenlemeye uygun olmayan sayaçları dağıtım şirketi tarafından ilgili ay içerisinde değiştiriliyor. Ancak sayacın uygun olmaması, tedarikçi seçme hakkının kullanılmasına engel teşkil etmiyor. Ayrıca yeni sayaca ilişkin maliyeti dağıtım şirketi karşılıyor ve tüketiciden herhangi bir bedel talep edemiyor. Öte yandan sayaçlar, en az 25 en fazla 35 günlük dönemlerle dağıtım şirketi tarafından her takvim ayında bir defa okunuyor.

► Cayma hakkı söz konusu mu?

Serbest tüketici, imzaladığı belirsiz süreli veya süresi bir yıl ve daha uzun olan belirli süreli abonelik sözleşmesini herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin istediği zaman feshetme hakkına sahip.

►Tedarikçi iflas ederse ne olur?

Serbest tüketicinin sözleşme imzaladığı tedarikçi iflas ederse, EPİAŞ söz konusu tedarikçinin serbest tüketici listesini tüm tedarikçilerin görebileceği bir platformda (Piyasa Yönetim Sistemi) yayımlıyor. Ayrıca, ilgili bölgedeki ‘görevli tedarik şirketi’ne bilgi veriliyor. Abone de görevli tedarik şirketi aracılığıyla bilgilendirilir. Görevli tedarik şirketi ilgili aboneyi perakende satış sözleşmesi imzalamaya davet etmek zorunda. Ancak abonenin de bildirim tarihinden itibaren 15 iş günü içerisinde perakende satış sözleşmesi imzalaması gerekli. Aksi durumda elektrik enerjisini usulsüz kullanır duruma düşme tehlikesi var. Ayrıca tedarikçinin iflas etmesi durumunda tüketicinin elektriksiz kalması ve elektriğinin kesilmesi söz konusu değil. Öte yandan başka bir tedarikçi ile yeni sözleşme imkanı da var.

Bilgi edinmek için özel portal açıldı

Serbest tüketiciler, elektrik tüketim değerlerini, sayaç okuma tarihlerini ve tedarikçilerine ilişkin bilgileri, Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) bünyesinde yeni açılan özel bir internet portalı üzerinden görebilir. Bunun için “www.epias.com.tr” adresindeki “serbest tüketici portalı”na girmek ve e-Devlet şifresiyle bağlanmak yeterli oluyor. Ya da ‘e-Devlet’e direkt girerek ilgili portal aranabilir.

MEHMET KARA: FİYATLAMAYA DİKKAT EDİLMELİ

Serbest tüketici sözleşmesi imzalayacak olanların öncelikle dikkat etmesi gereken konulardan biri fiyat. Bu konuyla ilgili değerlendirme yapan DÜNYA Gazetesi Enerji Editörü Mehmet Kara şunları söyledi: “Tüketicilerin, maliyet esaslı çalışan ve düşük maliyetle elektrik tedarik edebilen şirketlerle çalışmalarında fayda var. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, tarifeler üzerinden verilen indirim oranlarının, nihai faturaya yansıyan bazı maliyet kalemlerini garanti etmemesi. Bu yüzden aktif tüketim miktarı üzerinden verilecek indirimler, tüketicinin cebinden çıkacak parayı beklendiği oranda aşağıya çekemeyebiliyor. Tüketiciler indirim oranlarını alırken, tüketim miktarından bağımsız kayıp kaçak, sistem kullanım, dağıtım gibi maliyet kalemlerinde yaşanabilecek iniş çıkışları da dikkate alarak davranmalı. Söz konusu maliyet kalemlerini tedarikçi firmaları da baştan bilmediği için indirimi nihai fatura tutarı üzerinden değil, aktif tüketim miktarı üzerinden verebiliyor. Ayrıca elektriğin çok tüketildiği dönemlerde yaşanabilecek ani fiyat artışlarına karşı, tüketiciye verdiği taahhüdü yerine getirebilecek tedarikçilerle çalışmaya dikkat etmekte yarar var.” Tüketici Başvuru Merkezi Onursal Başkanı Aydın Ağaoğlu da, akıllı bir seçimle faturada yüzde 8’e varan oranda indirim elde etmenin mümkün olduğunu söyledi.