Elektrik Batı'ya ulaşmıyor, iletim ‘ihaleye’ takılıyor

Sercan AKINCI

İSTANBUL - Elektrik kesintileri gündemdeki yerini koruyor. Kesintilerin ardından, “sorunun kaynağı ne ve nasıl giderilebilir” tartışmaları yapılıyor. Tartışmalarda gözlerin çevrildiği kaynaklardan biri doğalgazdan elektrik üreten santraller. DÜNYA’ya konuşan üreticiler, arz sorunlarının iki nedenle ortaya çıktığına dikkat çekti; “Birincisi bize, doğalgaz çevrim santrallarına verilen gaz yüzde 10’lara çekildi. Dolayısıyla santrallarımızda elektrik üretimi düştü. İkincisi, biz devre dışı kalınca EÜAŞ, daha çok doğu bölgelerinde yoğunlaşan HES’lerini devreye alarak oradan Batı'ya elektrik vermek istedi. Ancak bu kez de iletim hattı sorunları ortaya çıktı. Mevcut hatlar yetersiz” dediler

Elektrik Üretim AŞ’nin (EÜAŞ) doğudaki hidroelektrik santrallerinden (HES) tüketimin yüksek olduğu batı bölgelerine elektrik iletiminde mevsim şartlarının da etkili olduğuna dikkat çeken elektrik üreticisi şirketlerin yetkilileri, özellikle ihale kanunu üzerinde durdu.

Yetkililer, “Olayın temelinde Türkiye Elektrik İletim AŞ’nin (TEİAŞ) kamu ihale kanununa tabi olması yatıyor. TEİAŞ, yeni iletim hatlarının yapımını kanuna tabi olarak ihaleyle veriyor. En düşük teklifi veren firmalar da ya işi geciktiriyor, ya süreçte iflas ediyor ya da kalitesiz ürün kullanıyor. TEİAŞ’ın yıllık 7 milyar lirayı bulan bir geliri va ama kamu ihale kanunu nedeniyle bu geliri gerektiği gibi kullanamıyor” diye konuştu. Aralık ayında doğalgaz çevrim santrallerine verilen doğalgazın yüzde 90 oranında kesildiğini hatırlatarak, bu santrallerin, sistemin bel kemiklerinden biri olduğunu belirten yetkililer, “HES’ler, doğu illerimizde. Sanayimiz batıda. Elektrik tüketimi de daha çok batıda. Doğu’da üretilen elektriğin Batı’ya iletiminde problem var. İletim hatları bu enerji yükünü kaldıramamış olabilir.

2015’te tüm ülkede yaşanan elektrik kesintisi bu sefer bölgesel bazda yinelendi. O kesintide de ilk olarak Osmanca-Kurşunlu hattı aşırı yükten dolayı servis dışı kalmıştı. Doğalgaz santrallerine gaz kısıntısı yeni yılla birlikte sona erdi. Kesintilerin devam etmesi iletim hatlarındaki sıkıntıdan” dedi.

Sorunu yaşamamak için 2 tavsiye

Üreticiler, gelecek dönemlerde bir daha aynı sıkıntıların yaşanmaması için 2 konuda gelişme kaydedilmesi gerektiğini vurguladı. Öncelikle doğalgaz depolama konusunda yaşanan sıkıntıların bitirilmesi gerektiğine dikkat çeken üreticiler, şunları söyledi: “Türkiye’nin doğalgaz depolama kapasitesi son derece kısıtlı. Sorunu yıllardır çözemedik. Depolama oranı minimum tüketilen gazın yüzde 10’u olmalı. Bu da bizim için 5 milyar metreküp demek ama bunun yarısı kadarını depolabiliyoruz. Sadece Silivri’deki depo var. Tuz Gölü’nün altına yapılaması planlanan depo yılan hikayesine döndü. Silivri’deki günlük gaz çıkışı da maksimum 20 milyon metreküp olabiliyor. Türkiye’nin günlük tüketimi 200 milyon metreküpün üstünde. Bu da doğalgaz çevrim santrallerine yansıyor tabi. İkinci olarak iletim hatları konusundaki sorunlara çözüm bulunması gerekir. İletim hatları doğu- batı yönünde otoyol gibi uzanıyor. Bunun yerine dairesel iletim hatları daha sağlıklı olabilir. Hatların güçlendirilmesi, yenilenmesi ve yeni hat çekilmesi için TEİAŞ ihaleler yaptı. Kurumun yıllık 7 milyar lirayı bulabilen bir geliri var ama eli kolu bağlı. İhalelerde mecburen en düşük teklifi verene ihale veriliyor. İşi yarıda bırakan, kalitesiz ürün kullanan üstleniciler oluyor. TEİ- AŞ, kamu ihale kanununun dışına çıkarılmalı.”