Elektriğe 'temiz' kağıdı dönemi!

MEHMET KARA

Yenilenebilir kaynaklara dayalı elektrik için güvenilir bir referans kaynağı oluşturuluyor. Rüzgâr, su, güneş, jeotermal ve biyogaz (çöp gazı dahil) gibi kaynaklardan üretilen elektrik “temiz enerji” belgesine bağlanacak. Bu belge sayesinde isteyenler gönül rahatlığıyla “temiz elektrik tüketiyorum” diyebilecek. 

Uzun süredir Yenilenebilir Kaynakları Destekleme Mekanizması’nı (YEKDEM) uygulayan Türkiye, yenilenebilir kaynaklara dayalı elektrik üretimini desteklemek için yeni bir uygulamayı daha devreye sokuyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM) tarafından hazırlanan bir yönetmelik taslağıyla bu konudaki ilk adım atıldı. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Üretilen Elektriğe Yenilenebilir Kaynaktan Elektrik Üretim Belgesi Verilmesine İlişkin Yönetmelik Taslağı, sektörün ve ilgililerin görüşüne açıldı. Yönetmelikle, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması amacıyla, gönüllülük esasına dayalı bir şekilde, yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriğin belgelendirilmesi ve verilen belgelerin işlem görmesi hedefl eniyor. 

Temiz elektrik satıyorum 

Yıl başından itibaren yürürlüğe girmesi hedeflenen taslağa göre, kaynak türü belirlenmiş yenilenebilir enerji kaynağından sağlanan elektrik enerjisi üretimi, YEGM tarafından verilecek Yenilenebilir Kaynaktan Elektrik Üretim Belgesi (YEKEB) ile tescil edilecek. Yenilenebilir kaynaklardan üretildiği tescil edilmiş elektrik, en az 1 MWh’lik dilimler halinde bu belge eşliğinde satılabilecek. Yenilenebilir kaynaklara dayalı elektrik üreten şirketler, ürettikleri birim elektrik miktarı için bu belgeye sahip olabilecek. Belgeyi almak isteyenler, uzlaştırma işlemlerini izleyen en geç 1 hafta içerisinde Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü’ne başvuracak. Başvuru dilekçesinin ekinde, üretimi yapan tesisle ilgili bilgiler de yer alacak. Söz konusu belge, sadece şebekeye verilen elektrik miktarıyla sınırlı şekilde verilecek. 

TEİAŞ’ın teyidi şart 

YEKEB talebine konu elektriğin, yenilenebilir enerji kaynağından sağlandığının teyit edilmesi işi ise Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi’ne (TEİAŞ) düşecek. TEİAŞ bu amaçla, kayıtlı yenilenebilir enerji tesislerine ilişkin bilgileri her ay düzenli olarak YEGM ile paylaşacak. Piyasa işletmecisi (şimdilik TEİAŞ, ileride EPİ-AŞ), YEKEB mekanizması kapsamında öngörülen işlemleri yürütebilmek amacıyla bir veri sistemi oluşturacak. Portföy sahibi yenilenebilir elektrik enerjisi üreticisi tarafından üretilip sisteme verilen enerji miktarı da bu veri sistemi üzerindeki bilgilere dayalı olarak belirlenecek. 

İç tüketimler hariç 

Üretim tesisinin sayacından okunan enerji miktarının uzlaştırma dönemi bazında iç tüketimleri için sistemden çektiği enerji miktarı çıkarıldıktan sonra hesaplanarak elde edilen kalan net üretim verisi, üretim belgesine esas rakam olarak kayıtlara girecek. Veriler netleştirildikten sonra TEİAŞ tarafından veri tabanında kayda alınacak. Portföy sahibi üretim şirketinin ikili anlaşmalarla elektrik enerjisi sağlamakla yükümlü olduğu tüketiciye sağladığı enerji miktarı, YEGM’de oluşturulan veri tabanındaki kayıttan aylık olarak düşülecek. Serbest tüketici tüketimleri, serbest tüketiciye ait sayaçların ID kodu ile YEGM tarafından izlenecek. 

Belgeyi al, reklâmını yap 

YEKEB belgesinden yararlanabilecek taraflar üreticilerle sınırlı değil. Üretici şirketlerin yanı sıra, bu şirketlerden ikili anlaşmayla elektrik alan tedarikçiler de söz konusu belgeyi kullanabilecek. Serbest tüketici konumundaki tüketiciler de bu belgeye sahip elektrik tüketimi yoluyla sistemden yararlanabilecek. Bir tedarikçiye gidip “100 TL’lik temiz elektrik istiyorum” diyebilecek. Ya da 100 MWh temiz elektrik talep edebilecek. Böylece, gerçek ve tüzel kişi aboneler, “temiz elektrik” tükettiğini ilan edebilecek, bunu tanıtım faaliyetlerine de konu edebilecek. 

Olmayan belgeyle reklam yasak 

Ancak YEKEB’in, belgeyi satın almış serbest tüketici tarafından kamuoyuyla paylaşılma süresi, belgenin geçerlilik süresiyle aynı tutulacak. Bunun kontrolü ve takibi yapılacak, belgenin reklamı da izlenecek. YEKEB’le ilgili yükümlülüğü bulunan tüzel kişiler, üreticiden aldıkları üretim belgelerini sonlandırmak için de YEGM’ye başvuracak. İptal için geri alınan belgelerin kaydı da düzenli şekilde tutulacak. 

Aylık bildirim ve takip 

Piyasa İşletmecisi (TEİAŞ ya da EPİAŞ) yenilenebilir kaynaktan üretilen enerji kayıtlarını aylık olarak YEGM’ye bildirecek. YEGM’de verilen üretim belgeleri ve bunların takibi için veri tabanı oluşturulacak. Üreticinin başvurması halinde YEGM tarafından üretim belgesi düzenlenecek. Üretici de bu belgeyi elektrik tedariği yaptığı firmaya verebilecek. YEGM üretilen elektriğe ilişkin raporladığı bilgilere dayanarak uygun sayıdaki üretim belgesini oluşturacak ve ilgili üretici adına düzenleyecek.

Belge ücreti bakanlığa ödenecek 

YEKDEM’ciler yararlanamayacak Yenileneblir kaynaktan üretilen elektriğe, her 1 MWh başına 1 adet YEKEB alınabilecek. Belge için ne kadarlık bir ücret ödeneceği henüz netleştirilmedi. Ancak alınacak belgelerin bedelleri peşin olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın banka hesabına yatırılacak. YEKEB sahibi üretim/tedarik şirketleri; doğrudan bir başka üretim/tedarik şirketine bunun satışını da yapabilecek. Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasında meydana gelebilecek uyuşmazlıkların, tarafl ar arasında iyi niyet ve işbirliği esasları kapsamında çözümlenmesi esas. Ancak bu yolla çözülemeyen uyuşmazlıklar konusunda Ankara Mahkemeleri ve İcra Daireleri yetkili olacak. 

YEKDEM’ciler yararlanamayacak

Yenilenebilir kaynaktan elektrik ürettiği halde YEKEB alamayacak, yani yeni sistemden yararlanamayacak üreticiler de var. Bunlar, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında, ürettiği elektriği doğrudan devlete satan üretim tesisleri. Bu istisnanın nedeni, zaten başka bir mekanizma ile yenilenebilir kaynaklara verilen destekten söz konusu tesislerin yararlanıyor oluşu...

Belge 12 ay geçerli ama...

YEKEB, düzenlenme tarihinden itibaren 12 ay süreyle geçerli olacak. Süre dolunca belgeler geçersiz hale gelecek. Serbest tüketiciye belgeli elektrik satmak isteyen üreticinin veya tedarikçinin, en az 3 aylık satış sözleşmesi yapması şart. Üretici ya da tedarikçi, 12 aydan kısa sözleşmeler kapsamında serbest tüketiciye verilmiş belgeleri, sözleşme sonunda geri alıp, yılın geri kalan kısmı için bir başka serbest tüketiciye verebilecek