Cumhuriyet tarihinin en büyük ikinci teşviğini alan Turang’ın perde arkası

Aralık ayı teşvik verileri açıklandığında, listede yer alan dev bir yatırım göze çarptı. 11.5 milyar liralık yatırım için teşvik belgesi alınmıştı. Bu, Çalık Grubu’nun Samsun-Ceyhan boru hattı ve rafinerisi için aldığı 14.5 milyar liralık yatırım teşvik belgesinden sonra cumhuriyet tarihinin en yüksek tutarlı teşvik belgesi olması açısından önemliydi. Belgeyi alan şirketin adı Turang Transit’ti. Yatırımın konusu “Doğalgaz Boru Hattıyla Taşımacılık” olarak kayıtlara geçiyordu. Tarihi 16.12.2013 olan belge kapsamında “Gümrük Vergisi Muafiyeti, Vergi İndirimi Oranı, Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği” gibi destekler alınacak. Bu kadar büyük tutarlı bir yatırım için belge alan şirket Turang Transit, İstanbul merkezli, yönetim yeri Reşitpaşa’da. Sicil bilgilerine göre 2008’de kurulmuş. Ortakları arasında Turang’la aynı adreste bulunan Samed Petrol, Alan Enerji ve Gent Elektrik var.

Ayrıca halen yönetim kurulu başkanı olan Sıdkı Ayan ile İstanbul Bahçeköy merkezli Aktau Petrol de ortakları arasında. Şirketin faaliyet alanı petrol ve doğalgaz taşımacılığı. 50 bin lira sermayeli. 500 hisseye bölünmüş sermayede Sıdkı Ayan’ın 25, Alan Enerji’nin 100, diğer üç iştirakçi şirketin de 125’er hisse payı var. İlk yönetim kurulunda Sıdkı Ayan, Aktau Petrolü temsilen Kemal Ayan, Gent Elektrik’ten Ali Suat Çelik bulunuyor. 14 Mart 2011 tarihli genel kurulunda Ali Suat Çelik’in yerini Fuat Susuz almış. Bu genel kurulda sermaye de 4 milyon liraya çıkarılmış.

Türkmen gazı şartı var

Türkmen gazını da almak şartıyla İran gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşımayı amaçlayan bu büyük proje, Petrol İşleri Genel Müdürü Selami İncedalcı’nın bir sunumunda da geçiyor. Sunumda, “İran-Türkiye-Avrupa (ITE) Doğalgaz Boru Hattı Projesi için ‘Güzergah boyunca kadastro çalışmalarına devam edilmektedir’ deniliyor.

Turang Transit adına projenin Türkiye bölümü mühendislik hizmetlerini, Trabzon merkezli Sebat Proje Mühendislik Müşavirlik yürütüyor. Sebat Proje yetkilileri, “Çalışmalar yürüyor, önemli ölçüde tamamlandı” açıklaması yapıyor. Projenin yetki belgesinde ‘Türkmenistan gazı’ şartı var. İlgili PİGM kararında; “İran İslam Cumhuriyeti, Türkmenistan menşeli doğalgazın İran topraklarından Türkiye’ye transit taşınmasına izin verdiğine dair Türk makamlarına resmi bildirimde bulunmadan bu belge kapsamında herhangi bir proje faaliyetine başlanılmayacaktır” deniliyor.

İran gazını Avrupa'ya taşıyacak

Projenin sahibi Turang Transit yetkilileriyle ayrıntıları konuşma imkanı olmadı. Bu nedenle İran’ın Türkmen gazının İran topraklarından geçişine izin verip vermediği belirsiz. Bu tip projelerde firma hattan geçireceği gazı veya petrolü kendisi bulması, anlaşmalarını yapması gerekiyor. Samsun-Ceyhan Projesi’nde de böyle. Bu arada Türkmen gazının Azeri gazıyla birlikte TANAP ile Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınması projesi yürütülüyor. Bu kamu projesi.

Ayrıca Türkiye ile İran arasında 1996’da Doğalgaz Alım-Satım Anlaşması imzalanmıştı. Bu anlaşma için Doğu Anadolu Doğalgaz Ana İletim Hattı inşa edildi. Halen bu hattan 10 milyar metreküp gaz geliyor. Turang’ın projesi bunların dışında kalıyor ve İran gazının Avrupa’ya iletimini öngörüyor.

35 milyar m3 gaz taşınacak

Turang, yetkiyi 2010’da almış. Şirketin internet sitesinde, “Turang Transit Taşımacılık; İran ve Türkmenistan kaynaklı doğalgazın Türkiye üzerinden Almanya’ya kadar boru hattı ile iletilmesi için İran Bazargan/Doğubayazıt sınırı ile İpsala Edirne/ Yunanistan sınırı arasındaki kısmı inşa etmek amacıyla 26.08.2010 tarih ve 2010/882 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Petrol Kanunu’nun 6 ve 83’üncü maddelerince 30 yıl süre ile BB/TRG/4476 hak sıra numaralı ‘Doğalgaz Boru Hattı Belgesi’ almıştır” deniliyor.

Toplam uzunluk 5 bin kilometre

Hattın yaklaşık uzunluğu 5 bin kilometre civarında. Türkiye içerisindeki uzunluğu 1.750 km. Taşınacak yıllık gaz miktarı hedefi 35 milyar m3 olarak belirlenmiş. Türkiye, ihtiyaç duyarsa hattan gaz alabilecek. Konu, dış basında da yer almış. Temmuz 2010’da El Cezire’de Som Petrol (Turang) ve İran Ulusal Gaz Şirketi’nin hat inşa etmek için 1.3 milyar dolarlık anlaşma imzaladığı, hattın 2014’te tamamlanacağı, günlük 110 milyon metreküp gaz taşıyacağı bilgisi yer alıyor.

Aynı haberde Business New Europe’a atıfl a, boru hattı ‘işletme hakkı’ için, Som Petrol’ün iştiraki Turang Transit’e lisans verildiği ifade ediliyor. Şirketin internet sitesinde, “Projenin Türkiye kısmı mühendislik hizmetleri çalışmalarına 08 Ağustos 2011 tarihinde başlanmıştır. Haziran 2013’te inşaat sürecinin, 2016 sonunda işletme sürecinin başlatılması planlanmaktadır” deniliyor.

PİGM kararı ne diyor?

Petrol İşleri Genel müdürlüğü’nün (PİGM) 26/8/2010 tarih ve 2010/882 sayılı kararının ekinde şu ifadeler yer alıyor: “Turang Transit (...) hattın ülkemiz sınırları içerisinde kalan 1720 km’lik kısmını inşa edecektir. (...) İran, Türkmenistan menşeli doğalgazın topraklarından Türkiye’ye transit olarak taşınmasına izin verdiğine dair Türk makamlarına resmi bildirimde bulunmadan herhangi bir proje faaliyetine başlanılmayacaktır. (...) Şirket, projeyle ilgili finansman ve boru hattından taşınması öngörülen toplam doğalgazın temini için üretici ve taşıtıcı firmalarla anlaşmalarını, belgenin verilmesini müteakip 2 yıl içerisinde PİGM’ye ibraz edecektir. (...) Bu belge hiçbir şekilde imtiyaz oluşturmaz. (...) Projenin fizibilitesini engellemeyecek bir geçiş ücreti şirket ile müzakere edilecek ve işletme döneminde Türkiye Cumhuriyeti’ne ödenecektir.”