Yöneticinize sürekli 'evet' demek sağlığınızı bozabilir

İSTANBUL - Neden ‘Hayır’ demekte zorlanırız? Kabul etmek ve reddetmek ne zaman öğrenilir? Örneğin siz ‘hayır’ diyemeyenlerden misiniz? 

İşyerinde sürekle 'evet' diyen ya da yakınlarınıza karşı ‘hayır’ demeyi bilmeyenlerden, onlar ne derse, her durumda yapmaya çalışanlardan mısınız? Evet mi? Evet ise yazının devamını okumalısınız. Çünkü “hayır” diyememek sizdeki yapısal bir sorunu gösteriyor. Depresyon belirtileri arasında yer alıyor. “Bağımlı” yapıdaki kişilerde ortaya çıkıyor. Örneğin şu hayır diyememe durumunun tipik bir örneği değil midir: Çevrenizdeki insanlar, arkadaşlarınız sizden herhangi bir talepte bulunduğunda bunu yerine getirmezseniz karşınızdaki kişinin yara alacağı endişesi duyarsınız. 

Çünkü çevrenizi kuşatan insanların sadece onların taleplerini karşıladığınızda sizinle iletişimlerini sürdüreceklerini, eğer onların isteklerini karşılamaz ve ‘hayır’ derseniz ilişkinin bitebileceğini düşünürsünüz. İşte bu durum uzmanlara göre; bağımlı kişi karakterinin bir yansıması. Üsküdar Üniversitesi Etiler Polikliniği Psikiyatristi Yrd.Doç.Dr. Alper Evrensel, “Türkiye’de bağımlı kişilik sıklığının %20-25’lerde olduğu biliniyor” diyor. Uzmanlara göre bağımlı kişiler bağın sürmesi adına hep evet diyerek sürekli ödün vermek zorunda kalıyor. Sonrasında yaşanan mağduriyet nedeniyle çok üzülüyor fakat bu döngüden bir türlü kurtulamıyorlar. 

Burada bağımlı kişi tanımı ile bağımsızca kendi başına hareket etmesi gereken yaşlarda bile otoriteyi temsil eden, mesela bir yöneticinin güdümünde kalan insan kastediliyor. Araştırmalara göre bu yapıdaki insanlar, karizmatik insanlar tarafından kolaylıkla yönlendirebiliyor. Bu kapsamda bağımlı yapıdaki insanlar hipnotize olmuş gibi verilen komutları harfiyen yerine getiriyor, hayır diyemiyorlar. 

Bu durumun yaygın örnekleri arasında, örneğin iş yükünün artacağını bilerek kendisine ait olmayan görevleri üstlenmek; kendisi borçlanmak pahasına bir arkadaşına borç para vermek gösteriliyor. 

Hayır diyememe durumunun altında beğenilmemek, hoşlanılmamak, eleştirilmek, reddedilmek, dışlanmak ve bir arkadaşlığı kaybetmek korkusu yatabiliyor. Hayır diyebilme becerisi öz-güven ile yakın bir ilişki içinde. Bu alanda uzman kişilerin aktardığına göre öz-güven ve öz-saygısı düşük olan kişiler sıklıkla başkalarına karşı çıkma konusunda sıkıntı duyuyor ve başkalarının gereksinimlerini kendilerininkinin önüne koyma eğilimi içinde oluyor. 

Kişi başkaları için yaşayan birisine dönüştüğünü hissettiğinde, kendi öz-değeri diğer insanlar için yaptıklarına bağımlı hale gelebiliyor. Böylece zaman içinde çevrede kişinin her daim hazır olmasını ve taleplerinin karşılamasını bekleyen bir çember oluşuyor.

Stresi artırıyor, kişide yorgunluğa neden oluyor 

Üsküdar Üniversitesi Etiler Polikliniği Psikiyatristi Yrd. Doç Dr. Evrensel’in aktardığına göre Hayır diyeme sorunu en çok otoriter aile ortamında büyümüş olan kişilerde görülüyor. Dolayısıyla hayır diyeme sorunu yapısal bir durum olarak ortaya çıktığı için her meslekte, her statü ve kariyer düzeyinde görülebiliyor. Peki bu durum hangi hastalıklara yol açıyor, stresi artırıyor mu? Tedavi gerektiriyor mi? Nasıl tedavi edilmeli? Alper Evrensel, “Hayır diyememekten dolayı duyulan rahatsızlık depresyona ve kaygı bozukluklarına sebep olur. Stres artar. İç çatışma yaşanır. Kişinin iradesi evet demek ister ama iç güçler hayır demeye zorlar” diyor. 

Hayır diyebilmek sağlık belirtisi 

Tedavi için ilaç ve terapi desteği almak gerektiğini belirten Evrensel, “Buna karar verecek olan psikiyatri uzmanıdır. Bağımlı yapı için terapi alınmalıdır. Ama önce hastalık tedavi edilmelidir. Depresyonun tedavisinde TMU ile daha hızlı mesafe alınabilir” şeklinde konuşuyor. Ayrıca hayır diyememenin kişi üzerinde yorgunluk, baskı altında hissetme ve fevri hissetme gibi sonuçları görülebiliyor. 

Hayır demeyi öğrenmek ve uygulamak kişide stres düzeyini düşürebiliyor ve kişinin kendi hayatında ve yakın çevrisine vakit ayırmasına yardımcı oluyor. Uzmanlar, gerektiğinde hayır diyebilmenin sağlık belirtisi olduğunu vurguluyor. Çünkü kişinin evet demeye devam etmesi taleplerin sayısının artmasına, stres düzeyini düşürememesine ve kişinin önem verdiği şeylere zaman ayıramamasına neden olabiliyor. Hayır demek belki en kolay yol olmasa da, kişinin stresini azaltmasına yardım ediyor. Sorumlukları daha iyi yerine getirmesini sağlıyor. Kişinin kendisine yeni ilgi alanları ediyor. Bu şekilde kişi hem iş yaşamı hem de özel yaşamını dengeleyebiliyor.

Evetçilere, hayır diyebilmek için öneriler

*Dürtülerinizin ne dediğine kulak verin.

* Mantığınızın ve vicdanınızın ne dediğine bakın.

* Dış dünyanın, çevrenizin ne dediğini iyi dinleyin. Bütün bu sesleri duyduktan sonra en doğru kararı verip iradenize güvenin.
* Eğer kararınız “hayır” değilse ve içinizde büyük bir sıkıntı hissediyorsanız bir psikiyatristten yardım talep edin.