Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Cumhurbaşkanlığı’na sunulan vergi paketi üzerinde çalışıldığı, kamuoyundan gelen tepkiler neticesinde birtakım eklemeler ve çıkarmalar yapıldığı konuşulsa da Meclise ve komisyonlara gelmediği için vergi paketinin en son halinin ne olacağı merakla bekleniyor.
Bu ay içinde Meclise gelerek yasalaşması beklenen vergi paketinde dikkati çeken konulardan biri de ‘Yurt dışı Çıkış Harçları’na yüksek bir artışın planlanması ve bunun üzerine kamuoyundan gelen eleştirel tepkiler sonucu Gelir İdaresi açıklaması.
Yurt dışı çıkış harcı, 1963 yılında yürürlüğe giren 196 Sayılı Kanunla “Dış Seyahat Harcamaları Vergisi Kanunu” adıyla kanunlaşmış olup, zaman zaman yürürlükten kaldırılsa da değişik adlarla alınmaya devam etmiştir. Nisan 2007 tarihli 5597 Sayılı Kanunla Türkiye Cumhuriyeti pasaportu ile yurt dışına çıkış yapanlardan çıkış başına 15 YTL harç alınacağı düzenlenmiş, 17 Temmuz 2019 da bu tutar 50 TL’ye, 18 Mart 2022 tarihi itibarıyla ise bu tutar 150 TL’ye çıkarılmış ve bu tutar üzerinden alınmaya devam etmektedir.
Anayasa’nın 73. maddesine göre; vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. Kamu hukukunda harç, herhangi bir kamu idaresinin yaptığı hizmet karşılığında bu hizmetten yararlananlardan alınan paralardır. Harçlar da vergiler gibi zorunlu kamu gelirleri olup, harca konu kamu hizmetlerinden yararlanmak isteyenler ilgili harcı ödemek zorundadırlar. 492 Sayılı Harçlar Kanunu’nda 9 ayrı başlık altında harçlar sayılmış olup, yurt dışı çıkış harcı söz konusu kanunda sayılmamıştır. Harçlar, kamu idaresinin yaptığı hizmet karşılığında alınan paralar olduğundan dolayı ‘Yurt Dışı Çıkış Harcı’ bu anlamıyla harç niteliği taşımamaktadır. Çünkü yurt dışı çıkış karşılığında bir kamu hizmeti alınmamaktadır.
Anayasa Mahkemesi, 2013/66 E. 2014/19 K. Sayılı kararında harcın konulmuş olması bakımından, yurt dışına çıkışlarda belirtilen nitelikte bir yükümlülük getirilmesinde ve seyahat özgürlüğünü sınırlandırması bakımından Anayasa’ya aykırılık bulunmamaktadır, şeklinde karar vermiş, Anayasa Mahkemesi’nin 2019/94 E. ve 2022/32 K sayılı kararında ise harcın yaklaşık 3.5 kat artırılmasının ölçüsüz olmadığı ve yurt dışına çıkma özgürlüğünü önemli derecede kullanılamaz hâle getirmediği, değerlendirmesini yapmış ve Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermiştir.
Yargıda ve doktrinde vergide genellik ve eşitlik; vergi adaleti ilkeleri olarak kabul edilmekte, vergide genellik ilkesi; toplumda yaşayan herkesin mali gücüne göre vergi ödemesi, vergide eşitlik ilkesi ise benzer durumda bulunanlara eşit vergileme, farklı koşullar altında bulunanlara ise farklı vergileme olarak tanımlanmaktadır. Bu açıdan ele alındığında yurt dışına çıkan herkesten ödeme gücü ve mali gücü dikkate alınmadan alınan harçlar, vergide adalet ve eşitlik ilkelerini zedeler niteliktedir.
Yurt dışına çıkan ve çok farklı gelir düzeylerine sahip olan öğrenci, memur, iş insanı gibi vatandaşlardan aynı harcı almak, vergi adaletini zedeler niteliktedir. Vergi paketinde yurt dışı çıkış harcının artırılacağı konuşulmakla birlikte, söz konusu ödeme vergi tekniği açısından bir harç olmayıp, aynı zamanda vergide eşitlik ve adalet ilkesini zedelediğinden dolayı kaldırılması daha uygun olacaktır.