Devlet Planlama Teşkilatı'nın seçilmiş ücret ve aylıklar bazında yaptığı değerlendirme, AKP hükümetleri döneminde geçen sekiz buçuk yılda enflasyona yenilen kesimin yalnızca yüksek maaş alan memurlar olduğunu ortaya koydu. En yüksek dereceli memurun 2002 yılının aralık ayında 4 bin 427 olan maaşı, bu yılın temmuzunda 9 bin 531 liraya çıktı; böyle nominal olarak yüzde 115.3 artış sağlandı. Ancak, bu dönemde tüketici fiyatları yüzde 119.2 arttı; bunun sonucunda da en yüksek dereceli memurun maaşı reel olarak yüzde 1.8 gerilemiş oldu.
Bu arada, hemen belirtmekte yarar var; temmuz ayının TÜFE değişimi tabii ki belli değil; DPT, temmuzdaki değişim olarak Merkez Bankası'nın beklenti anketindeki tahmini kullandı. Söz konusu ankete göre, temmuzda tüketici fiyatlarının yüzde 0.04 gerilemesi bekleniyor.
En yüksek memur maaşı sekiz buçuk yılda reel olarak yüzde 1.8 gerilerken, en düşük memur maaşında yüzde 68.5'lik reel artış gerçekleşti. Ortalama memur maaşındaki reel artış ise yüzde 34.9 oldu.
Memurlarda makas daralıyor
2002 yılının aralık ayında en yüksek memur maaşı, en düşük memur maaşının 11 katı düzeyinde bulunuyordu. Aradan geçen sekiz buçuk yılda makas önemli ölçüde daraldı. Temmuz 2011 itibariyle en yüksek maaş, en düşük maaşın 6.6 katına indi.
En yüksek memur maaşıyla ortalama memur maaşı arasındaki fark da kapanıyor. Söz konusu maaşlar arasında aralık 2002'de 7.7 kat olan fark, bu yılın temmuzunda 5.6 kata geriledi.
Bu arada, kamuda çalışan işçiler ile Emekli Sandığı'ndan aylık alanlar enflasyonla neredeyse başa baş gelir artışı elde edebildi. Kamu işçilerinin ücretleri reel olarak yüzde 6.5, Emekli Sandığı'ndan aylık alanların gelirleri ise yüzde 6.4 arttı.
Net asgari ücrette reel olarak yüzde 63 artış yaşanan sekiz buçuk yılda, SSK emeklilerinin en düşük ve ortalama ücretinde yüzde 36 ve yüzde 39'luk artışlar gerçekleşti.
Yüzde 482 reel artış
2002 yılının aralık ayında özürlülere 24.5 lira aylık veriliyordu. Yine aynı şekilde 65 yaş aylığı da 24.5 lira düzeyinde bulunuyordu. Temmuzda özürlü aylıkları 312.5 liraya, 65 yaş aylığı 104.2 liraya çıkarıldı.
Bu artışlarla özürlü aylıkları sekiz buçuk yılda reel olarak yüzde 482 artırılmış oldu. Bu oran, DPT'nin seçilmiş ücret ve aylıklar listesindeki değişim sıralamasında en yüksek düzeye işaret ediyor.
Tarım kesimindeki Bağ-Kur'lulara ödenen ücretteki yüzde 225 artış sıralamada ikinci, öğrenim kredisindeki yüzde 143 artış da sıralamada üçüncü durumda bulunuyor.
TÜFE yüzde 119.2, ama…
2002 yılının aralık ayından bu yılın temmuz ayına kadar olan dönemde enflasyon yüzde 119.2 olarak gerçekleşti ve bu dönemdeki nominal artışlar söz konusu orandan arındırılarak reel düzeyler bulundu. Ancak, herkesin kabul ettiği bir gerçek var; gelir düzeyi ne kadar düşükse, hanelerin harcamasında gıdaya ayırdıkları pay o ölçüde büyüyor. Dolayısıyla, yüzde 119.2 genel bir değerlendirme yapmak için doğru oran ve kullanılması zorunlu. Ne var ki, biraz da "herkesin enflasyon oranının farklı olabileceği" gerçeğini göz ardı etmemek ve bu bakış açısından hareketle, 2002'nin aralık ayından bu yılın temmuzuna kadar olan dönemde gıda maddelerinin fiyatında ortaya çıkan artışın yüzde 135 dolayında olduğunu hesaba katmak gerekiyor.
Kuşkusuz, nominal artışı reele getirirken arındırma işlemini yüzde 135'lik enflasyona göre yaptığımızda reel artışlar daha düşük görünecek; bazı reel artışlar da negatife dönecek. Ama yine belirtelim; genel bir değerlendirme yapmak için yüzde 119.2'lik oranı kullanmaktan başka çare yok…
| Seçilmiş ücret ve aylıklar sekiz buçuk yılda nereden nereye geldi? (TL) | ||||
| Aralık | Temmuz | Değ. (%) | Değ. (%) | |
| 2002 | 2011 | Nominal | Net | |
| En düşük memur maaşı | 392,0 | 1.448,0 | 269,4 | 68,5 |
| En yüksek memur maaşı | 4.427,4 | 9.531,0 | 115,3 | -1,8 |
| Ortalama memur maaşı | 577,9 | 1.709,5 | 195,8 | 34,9 |
| Ortalama kamu işçileri ücretleri | 1.012,0 | 2.363,4 | 133,5 | 6,5 |
| Net asgari ücret | 184,3 | 658,9 | 257,6 | 63,1 |
| SSK (en düşük) | 257,0 | 785,8 | 205,8 | 39,5 |
| SSK (ortalama) | 276,0 | 823,5 | 198,4 | 36,1 |
| Bağ-Kur tarım (en düşük) | 65,8 | 468,6 | 611,9 | 224,8 |
| Bağ-Kur tarım (ortalama) | 110,4 | 560,4 | 407,6 | 131,6 |
| Bağ-Kur esnaf (en düşük) | 150,0 | 642,0 | 328,0 | 95,2 |
| Bağ-Kur esnaf (ortalama) | 261,0 | 856,9 | 228,3 | 49,8 |
| Emekli Sandığı (en düşük) | 376,5 | 919,9 | 144,3 | 11,4 |
| Emekli Sandığı (ortalama) | 502,0 | 1.170,4 | 133,2 | 6,4 |
| Özürlü aylıkları | 24,5 | 312,5 | 1.175,4 | 481,8 |
| 65 yaş aylığı | 24,5 | 104,2 | 325,1 | 93,9 |
| Muhtar aylıkları | 97,4 | 383,5 | 278,7 | 83,1 |
| Öğrenim kredisi | 45,0 | 240,0 | 433,3 | 143,3 |
| (*) Temmuz ayı TÜFE değişimi olarak Merkez Bankası'nın beklenti | ||||
| anketindeki yüzde 0.04'lük gerileme tahmini kullanıldı. |