Merkez Bankası borçlanma faiz oranını yarım puan, borç verme faiz oranını da bir puan indirdi. Böylece borçlanma faizi yüzde 16.25'e, borç verme faizi de yüzde 18.75'e düşürülmüş oldu. Borç verme ve borçlanma faizi arasındaki fark yarım puan daha azaltıldı.
Merkez Bankası'nın, faizleri görece yüksek tutmak suretiyle kurun düşük seyretmesini sağladığı, başka bir ifadeyle, banka tarafından hep aksi savunulsa da, uygulananın "yüksek faiz-düşük kur" politikası olduğu eleştirisi hiç bitmedi. Bu eleştirilere zaman zaman biz de katıldık. Gerçekten de dünyanın likidite içinde yüzdüğü bir dönemde çok yüksek faiz uygulamak, Türkiye'ye oluk oluk döviz girmesini sağlamış ve bu durum Türk parasının değerlenmesi suretiyle ithal enflasyonu tümüyle unutturmuştu. Ne var ki küresel krizle birlikte koşullar tümüyle değişiverdi. Artık, uluslararası piyasalardan, en azından şimdilik, faizimiz yüksek diye fon çekme şansımız kalmadı. Herkes kendi derdine düştü, hiç kimse elindeki bir kova suyu da kendi evi yanarken, "Al komşu yangınını söndür" diye başkasına vermeye niyetli değil.
Merkez Bankası, faiz kararına ilişkin açıklamasında, ekonomideki yavaşlamaya dikkat çekiyor, küresel ekonomideki sorunların iç ve dış talebi uzunca bir süre sınırlamaya devam edeceğini, kurlardaki hareketin enflasyona etkisinin sınırlı kalacağını, ayrıca petrol ve emtia fiyatlarındaki düşüşün enflasyon lehine olacağını vurguluyor ve tüm bu etkenler gözetilerek faizlerin düşürüldüğünü belirtiyor. Bu, Merkez Bankası'nın, faizin tümüyle enflasyon odaklı belirlendiğine ilişkin resmi söylemi. Ama biliniyor ki, faizin resmen hiç dile getirilmeyen, ama pratikte çok etkilediği bir alan var; döviz hareketleri.
Basit bir soru; içinde bulunduğumuz koşullarda, hala dünyanın en yüksek (iki gün önce daha da yüksekti) faizini niye uyguluyoruz ki? Yabancılar gelsin diye mi, bunu sağlamak şu koşullarda hiç mümkün görünmüyor. Yabancılar gitmesin diye mi, ama yabancı yatırımcılar son aylarda yoğunlaşmak üzere zaten gidiyorlar, yani faizle onları tutma şansımız şimdilik kalmamış gibi. Öyleyse, yüksek faiz yabancı yatırımcı odaklı olmaktan çıkmışsa, içeriyi de sıkboğaz etmenin, finans kesimi ile reel kesim arasında giderek artan kavgayı yatıştırmak yerine, bu kavgaya tuz biber ekecek faiz politikasını sürdürmenin yararı var mı? İşte Merkez Bankası'nın önceki günkü faiz indirimini biraz da bu çerçevede görmek gerekiyor.
Yabancı yatırımcının devlet iç borçlanma senetlerine (DİBS) olan ilgisinin yüksek faize rağmen giderek azaldığını belirttik. Merkez Bankası verilerine göz atalım:
Geçen yılın ekim ayı sonunda yabancıların elinde 40.1 milyar YTL ya da o günkü kurla 33.6 milyar dolar tutarında DİBS bulunuyordu. Yabancıların toplamdaki payı yüzde 33.9 düzeyindeydi. Yabancı yatırımcıdaki kamu kağıtlarının toplamdaki payı, geçen yıl ekimden sonraki dönemde, bu yılın eylül ayı sonuna kadar yüzde 30 dolayında seyretti. Örneğin ay sonları itibariyle pay en düşük yüzde 28.4, en yüksek yüzde 32.2 oldu.
Bu yıl ekimde ise değişim çok keskinleşti. Yabancıların kamu kağıtlarında eylül sonunda yüzde 29.6 olan payı, ekim sonunda yüzde 24.4'e indi. Yabancıların elinde eylül sonunda 35.2 milyar YTL ya da 28.6 milyar dolarlık kamu kağıdı bulunuyordu. Ekim sonuna gelindiğinde ise tutar 27.7 milyar YTL ya da 18.5 milyar dolara indi.
Yabancılar son bir yılda DİBS portföylerini 12.4 milyar YTL azalttılar. Kur artışı yüzünden dolar bazındaki azalma ise 15.1 milyar dolar oldu. Bu azalmanın 7.5 milyar YTL ya da 10.1 milyar doları yalnızca ekim ayında gerçekleşti.
Bu rakamlar tabloyu tüm açıklığıyla ortaya koyuyor. Öyle bir ortamdayız ki; yabancının, faizimiz yüksek diye Türkiye'ye döviz getirip kamu kağıdı almasını da sağlayamayız, portföyünü azaltmasını da önleyemeyiz.
Merkez Bankası'nın faiz indirimi, enflasyonla ilişkilendirilen yönü bir yana, yabancıların davranışına etkisi yönüyle de yerindedir, hatta gecikmiş bir karar bile sayılabilir. Önümüzdeki dönemde faiz indiriminin sürdürülmesi de sürpriz olmamalıdır.
Yabancıların Elindeki DİBS
Milyar Milyar Toplamdaki
YTL Dolar Pay (%)
Ekim 07 40,1 33,6 33,9
Kasım 35,7 30,1 30,9
Aralık 37,0 31,6 31,5
Ocak 08 38,0 31,9 32,2
Şubat 37,8 32,1 31,4
Mart 36,3 28,8 30,8
Nisan 33,9 26,2 29,1
Mayıs 33,9 27,9 28,5
Haziran 33,4 27,6 28,4
Temmuz 36,3 30,3 31,2
Ağustos 36,1 30,5 30,6
Eylül 35,2 28,6 29,6
Ekim 27,7 18,5 24,4