Tüketici fiyatları kasımda yüzde 3,28 arttı, on bir aylık fiyat artışı yüzde 60,09’a ulaşırken, yıllık enflasyon yüzde 61,98’e ulaştı. Kasımda doğal gaz tüketiminin artması ile birlikte en yüksek aylık artış yüzde 11,17 ile konutta yaşandı. Yıllık enflasyonun yüzde 17’lik bölümü, son bir yılda yüzde 67,09 pahalanan gıda; 11,12 puanı da yüzde 70,04 zamlanan ulaşımdan kaynaklandı.
Tüketici enflasyonu kasım ayında yüzde 3,28 olarak gerçekleşirken, kış mevsimi ile birlikte ısınma amaçlı doğal gaz kullanımının başlamasının etkisiyle konut, aylık yüzde 11,17 ile en yüksek artış yaşanan ana harcama grubu oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı göre tüketici fiyatlarında (TÜFE) kasım ayındaki artışla birlikte on bir aylık kümülatif artış yüzde 60,9’a ulaştı. Kasımdaki aylık TÜFE artışı geçen yılın aynı ayındaki yüzde 2,88’lik oranın 0,40 puan üstünde gerçekleştiği için yıllık bazda enflasyon da ekim sonu düzeyine göre 0,62 puan yükselerek yüzde 61,98’e çıktı.
Böylece; Ekim 2022’de yüzde 85,51’e kadar yükseldikten sonra 8 aylık düşüş süreci sonunda bu yıl haziran sonu itibarıyla yüzde 38,21’e kadar inmiş olan yıllık enflasyon, kesintisiz yükseliş yaşadığı son beş ayda ise 23,77 puan arttı. On iki aylık ortalamalara göre TÜFE bazında enflasyon ise düşüşünü sürdürerek ekim sonundaki yüzde 54,26’lık düzeyinden kasım sonunda yüzde 53,40’a geriledi.
En yüksek aylık artış konutta
Kış mevsimine girilmesi dolayısıyla doğalgaz tüketiminin arttığı kasımda TÜFE kapsamındaki ana harcama grupları içinde en yüksek aylık fiyat artışı yüzde 11,17 ile konutta yaşandı. Aylık yüzde 3,28 olan TÜFE artışının 1,44’ü, toplam endekste yüzde 16,62 ile gıdadan sonra en büyük paya sahip olan bu harcama grubundan geldi.
Kasımda yüzde 9,16 ile en yüksek ikinci aylık artışın yaşandığı harcama grubu olan alkollü içecekler ve tütün, aylık TÜFE artışına 0,33 puan, aylık bazda yüzde 3,43 fiyat artışı yaşanan haberleşme ise genel orana 0,10 puanlık katkı yaptı. Endekste yüzde 25,43’le en büyük paya sahip olan gıdada kasım ayında yaşanan yüzde 2,78 oranındaki artış ile bu harcama grubu aylık enflasyona 0,73 puanla konuttan sonra en büyük katkıyı yaptı.
Yıllıkta en yüksek artış lokanta ve oteller
Son bir yılda ise en yüksek fiyat artışı yüzde 92,86 ile lokanta ve otellerde gerçekleşti, bunu yüzde 82,13’le sağlık, yüzde 81,49’la eğitim, yüzde 71,35’le alkollü içecekler ve tütün, yüzde 70,04’le ulaştırma ve yüzde 67,16 ile gıda izledi. Yıllık artışlar ev eşyasında yüzde 59,86, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 59,78, eğlence ve kültürde yüzde 56,92, haberleşmede yüzde 48,20, giyim ve ayakkabıda yüzde 40,72, konutta ise yüzde 37,54 oldu.
Yıllık enflasyona en büyük katkı gıdadan
Endeksteki ağırlığıyla orantılı olarak yıllık enflasyona en büyük katkı ise 17 puanla, gıdadaki fiyat artışından geldi. Bunu 11,12 puanla ulaştırma, 7,15 puanla lokanta ve oteller, 6,1 puanla konut izledi. Ev eşyası ana harcama grubunun yıllık enflasyona katkısı 5,05 puan, sağlığın katkısı 2,76 puan, çeşitli mal ve hizmetlerin 2,74 puan giyim ve ayakkabının 2,70 puan, eğlence ve kültürün 1,82 puan, haberleşmenin 1,59 puan, eğitimin 1,38 puan olarak gerçekleşti.
Özel kapsamlı TÜFE’de yıllık artış yüzde 67,27
İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’deki değişim, kasımda önceki aya göre yüzde 2,53, ocak-kasım dönemi itibarıyla yüzde 64,09, son bir yılda yüzde 67,27 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 57,56 olarak gerçekleşti.
Mevsimlik ürünler hariç TÜFE enflasyonu ise aylık yüzde 3,81, on bir aylık yüzde 61,17 ve yıllık yüzde 63,66 geldi. Enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içecekler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de aylık yüzde 1,96, on bir aylık yüzde 66,79, yıllık yüzde 69,89; işlenmemiş gıda, alkollü içecekler ve tütün hariç TÜFE’de aylık yüzde 3,46, on bir aylık yüzde 57,35, yıllık yüzde 59,24 artış meydana geldi. Alkollü içecekler ve tütün hariç TÜFE’de kasımda yüzde 3,06, on bir ayda yüzde 59,67, yıllık bazda yüzde 61,65; yönetilen-yönlendirilen fiyatlar hariç TÜFE’de aylık yüzde 2,11, on bir ayda yüzde 65,54, son bir yılda yüzde 67,04 artış yaşandı.
ÜFE’de yıllık artış yüzde 45,25
Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) ise kasım ayında önceki aya göre yüzde 2,81, aralık ayına göre yüzde 42,59, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 45,25 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 53,15 artış gösterdi.
Sanayinin dört sektöründe aylık fiyat artışları; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 2,68, imalatta yüzde 2,26, ve su temininde yüzde 1,91 olurken, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 10,99’a ulaştı. Yıllık değişimler ise madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 65,49, imalatta yüzde 54,11 ve su temininde yüzde 70,23 olurken, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında ise yüzde 30 azalış yaşandı.
Ana sanayi gruplarından ara malında yüzde 2,50, dayanıklı tüketim malında yüzde 2,49, dayanıksız tüketim malında yüzde 3,07, enerjide yüzde 3,46 ve sermaye malında yüzde 2,85 artış yaşandı. Yıllık bazda ise ara malında yüzde 46,45, dayanıklı tüketim malında yüzde 61,16, dayanıksız tüketim malında yüzde 68,11 ve sermaye malında yüzde 65,21 yıllık fiyat artışı yaşanırken, enerjide yüzde 5,91 azalış kaydedildi.
Aralıkta yüzde 3,07 ile yıllık hedef tutuyor
Öte yandan, kasımdaki aylık yüzde 3,28’lik artışla ocak-kasım kümülatif enflasyonu yüzde 60,09’a ulaşırken, eylül ayında yayımlanan Orta Vadeli Program’da (OVP) yüzde 65 olarak öngörülen 2023 yılı TÜFE tahminin tutma olasılığı yükseldi. Bu hedefin tutabilmesi için TÜFE’de yılın son ayı olan aralıktaki aylık TÜFE artışının yüzde 3,07’yi geçmemesi gerekiyor. Ancak yıllık hedef tutsa bile bu yüksek bir enflasyon düzeyini ifade ediyor.
OVP’de yıllık hedefin 2024 sonunda yüzde 33’e, 2025 sonunda yüzde 15,2’ye ve 2026’da yüzde 8,5’le tek haneye indirilmesi hedefleniyor. Merkez Bankası da bu yıl sonu itibariyle yüzde 22,3 olan enflasyon tahminini temmuz ayında yaptığı revizyonla 35,7 puan artırarak yüzde 58’e, kasımda da 7 puan daha artırarak yüzde 65’e çıkarmıştı. Banka 2024 sonu enflasyon tahminini de yüzde 36’ya yükselmişti.
Emekli zammı yaklaşık belli oldu
SSK ve Bağ-Kur emeklileri her yıl ocak ve temmuz aylarında altı aylık dönemler için bir önceki altı ayda gerçekleşen enflasyon kadar zam alırken, memur ve memur emeklilerin ise toplu sözleşme ile belirlenen altı aylık maaş artışlarına, bir önceki altı ayda uygulanan zam ile o dönemde gerçekleşen enflasyon arasındaki fark ilave ediliyor.
Buna göre ocak ayında yapılacak zamlar ve enflasyon farkının belirlenmesi için 3 Ocak’ta açıklanacak aralık ayı enflasyon gerçekleşmesi beklenecek. Ancak kasım enflasyon verileri ile birlikte 2024’ün ilk yarısı için uygulanacak memur ve emekli zamları da yaklaşık olarak belli oldu.
Bu yıl temmuz başı kasım sonu arasındaki beş ayda TÜFE artışı yüzde 33,66 olarak gerçekleşti. Aralık ayı enflasyonu sıfır bile olsa SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin yılbaşı zammı bu oranda olacak. Aralık ayında gerçekleşecek enflasyon ise bu oranı daha da yükseltecek. Örneğin aralıkta aylık enflasyonun yüzde 3 gelmesi durumunda zam oranı yüzde 37,7’ye çıkacak.
Memur ve memur emeklileri için ise son beş aydaki yüzde 33,66’lık enflasyondan temmuzda aldıkları yüzde 6’lık artış düşüldüğünde, şimdiden yüzde 26,09’luk bir enflasyon farkı oluştu. Buna göre aralık enflasyonu sıfır dahi olsa, memur ve emeklileri, yılbaşında geçerli yüzde 15’lik toplu sözleşme zammına eklenecek bu oranla toplamda yüzde 45 zam alacak.
Aralıkta yüzde 3’lük bir aylık enflasyon olasılığında ise memurların enflasyon farkı yüzde 29,87’ye ulaşacak ve 2024’ün ilk yarısı için alacakları toplam zam da yüzde 50’ye yaklaşacak. Memur maaşlarına yapılacak artış, temmuzda verilen 8 bin 77 liralık seyyanen zam ile oluşan maaşa değil, kök maaşa uygulanacak.