Cari işlemler dengesi ekim ayında 2.9 milyar dolar açık verdi, yılın ilk on ayındaki açık da 51.9 milyar dolar oldu. Ekim sonu itibariyle yıllık açık ise 60.9 milyar doları buldu. Cari açık böylece yıllık bazda son 16 ayın en yüksek düzeyine çıktı.
“Altın ithalatı arttı, cari açık o yüzden bu kadar büyüdü, altını hariç tutarsak cari açık şu kadar” gibi değerlendirmeleri artık bırakalım. Altın ihracatının çok yüksek seyrettiği 2012 yılında bu ayrıntıyı hiç “görmeyeceksiniz”, ne zaman ki ithalat artacak, altını “hatırlayıvereceksiniz”; bu olmuyor. Şu İran’ın nükleer anlaşmasından dolayı altın ihracatı yeniden artmaya başlarsa yine aynı gerekçeyi dile getirip bu kez “Altın ihracatı hariç cari açık şu kadar” diyecek miyiz?
Dolayısıyla rakamlar yalın olarak karşımızda. Ortada bir cari açık var ve bu açık somut rakamlardan oluşuyor. Altın, artı ya da eksi yönde şu kadar etki etmiş; olabilir, etki var mı, yok mu, somut olan o! Yani artık şu altın konusuna bu kadar takılmasak, nasıl olur…
Artış sürüyor, ama normal
Cari açıkta ekim ayı verilerinde de, gerek dönem, gerek yıllık bazda oluşan rakamlarda da dikkat çekecek bir yön, bir sürpriz yok. Girişte de belirttik; ekim ayı açığı 2.9 milyar, on aylık açık 51.9 milyar dolar oldu. Cari açık geçen yıla göre zaten bir artış eğilimi içindeydi, o yüzden geçen yılın ilk on ayındaki 39.6 milyar doların üçte bire yakın aşılması da normal.
Yıllıklandırılmış cari açık ekim sonunda 60.9 milyar dolara ulaştı ve böylece son 16 ayın en yüksek düzeyine çıkılmış oldu. Yıllık açık, daha önce geçen yıl haziranda 61.1 milyar dolar düzeyinde oluşmuştu.
Cari işlemler dengesinde yıllık bazda 76.9 milyar dolarla 2011’in ekim ayında zirveye çıkılmış, sonrasında iniş başlamıştı. Arada bazı aylarda küçük dalgalanmalar görülse de bu iniş geçen yılın sonunda oluşan 48.5 milyar dolara kadar sürdü. Sonrasında ise yeniden çıkış başladı ve nihayet ekim ayında 60.9 milyar dolara ulaşıldı.
Ve net hata noksan azaldı
Yılın üçüncü çeyreğinde net hata noksan kalemi 9.8 milyar dolarlık bir büyüklüğe erişmişti. Net hata noksan, pozitif olmak üzere temmuzda 4.7 milyar, ağustosta 3 milyar, eylülde 2 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Net hata ve noksan, pozitif olduğunda ne finans kalemiydi kuşkusuz, negatif olduğunda da ne harcama kalemi. Bu kalem, bir denkleştirme kalemiydi, ödemeler dengesi kayıtlarında ortaya çıkan “hata”nın bir sonucuydu. Dolayısıyla net hata noksan pozitif oluştuğunda “Bu kalemden şu kadar finansman sağlandı” diyenler çıktığı gibi, şimdi de “Bu kalemden şu kadar döviz çıkışı var” diyenler olacaktır, pek dikkate almamak gerekir.
Ama yine söylüyoruz; net hata noksan, zaman içinde dengeleniyor gibiyse de, dengeleniyor gibi görünüyorsa da, aydan aya ya da dönemden döneme böylesine büyük farklılıklar yaşanması normal değildir ve öyle anlaşılıyor ki kayıt sisteminde büyük boşluklar bulunmaktadır.
Bankalar krediye yüklendi
Bu yıl on ayda 7.2 milyarı doğrudan yatırım, 22.8 milyarı portföy yatırımı ve 29.7 milyarı diğer yatırımlardan oluşmak üzere finans hesabından 59.7 milyar dolarlık giriş gerçekleşti.Bu tutarın 11.5 milyar doları rezerve eklendi ve böylece finans hesabındaki net tutar 48.1 milyar dolar oldu.
Geçen yılın aynı dönemine göre doğrudan yatırımlar çok fazla değişmedi. Ancak portföy yatırımları 30.3 milyardan 22.8 milyara geriledi. Ama öbür taraftan diğer yatırımlar 18.7 milyardan 29.7 milyara fırladı. Diğer kalemindeki bu hızlı artış, temel olarak bankaların sağladığı kredilerdeki artıştan oluştu.
Bu arada, on ayda 11.5 milyar dolar olan ve rezerve eklenen “fazla döviz”in, geçen yılın on ayında 21 milyar olduğunu belirtelim.