2012'de 153 milyara ulaştığı tahmin edilen ihracatın 10-11 milyar doları "sanal", yani "ekstra altın" kaynaklı.
Şoför edebiyatımızın "güzide" örneklerindendir; birçok aracın arkasında "veciz" sözlerimizden biri olan, "babam sağolsun"u görürüz. Ekonomi yönetimi de dış ticaretle ilgili olarak öyle anlaşılıyor ki benzer bir ifadeyi içten içe tekrarlayıp duruyor; sürekli olarak "Sağolasın İran, sağolasın altın" diyordur.
2012 ihracatı görünürde hedefin üstünde gerçekleşti. Henüz yılın tümüne ilişkin resmi rakamlar açıklanmamış olsa da, ilk 11 ay için TÜİK'in açıkladığı rakamlar ve aralık ayına ilişkin olarak Türkiye İhracatçılar Meclisi'nden gelen veriler, yıllık hedefin aşılacağını ve 153 milyar dolar civarında bir gerçekleşmeyle 2011'e göre de yaklaşık yüzde 13 düzeyinde bir artış sağlanacağını ortaya koyuyor.
Tüm dünyada ekonomik sıkıntının halen sürmekte olduğu, en büyük pazarımız konumundaki euro bölgesinde bu sıkıntının çok daha fazla hissedildiği bir yılda ihracatı yüzde 13 artırabilmek büyük başarı kuşkusuz. Ama bu artışın nasıl sağlandığı da önemli değil mi…
Bu konuya birkaç gün önce değindik aslında. Ama, ihracat artışının nedenine hiç değinilmeden çok büyük bir başarı sağlanmış edasıyla hareket edilmesi tuhaf oluyor. O yüzden 2012 ihracatının öngörülenin bile üstüne çıkmasını biraz daha irdelemekte yarar olduğunu düşündük.
Altın, altın, altın
Batı'nın İran'a uyguladığı ödeme ambargosu bir anlamda bize yaradı. Normalde biz İran'dan aldığımız gazın parasını ödeyecektik, onlar da bu parayla altın alacak olsalar bile herhalde önceliği bize vermeyeceklerdi. Nakit ödeme yapılamayınca iki ülke arasında bir çeşit takas ticareti gelişti ve doğalgaz karşılığı altın satmaya başladık.
Türkiye bu sayede bir anda net altın ihracatçısı konumuna geldi. Hem de ne geliş!
Altın dış ticaretinde resmi kayıtlarda 2001 yılına kadar geri gidebiliyoruz. Biz de söz konusu yıldan bu yana olan ihracat ve ithalat gerçekleşmesini çıkardık.
Türkiye, 2001-2011 dönemini kapsayan 11 yılda 486 ton altın ihraç etmiş ve bu ihracattan 13.5 milyar dolar döviz girdisi sağlamış. Her yıla ortalama 44 ton ihracat ve 1.2 milyar dolar düşüyor.
Ama yalnızca 2012 yılında, o da yalnızca ilk 11 ayda 242 tonluk ihracata ulaşılmış, döviz girişi de 12.8 milyar dolar olmuş.
Ortalama 44 tondan 242 tona, ortalama 1.2 milyar dolar döviz gelirinden 12.8 milyar dolar döviz gelirine… Elde edilen döviz gelirindeki artışta altın fiyatlarının yükselmesinin önemli bir etki yaptığını da göz ardı etmemek gerek.
2000'li yılların başında önemli bir ihracat yok. Altın ihracatının daha bir belirginleştiği son beş yılı esas aldığımızda, yani 2007-2011 dönemini dikkate aldığımızda 12.8 milyar dolarlık bir ihracat görüyoruz ki, geçen yılın 11 ayındaki rakam da bu düzeyde zaten.
Türkiye geçmiş yıllardaki ortalama kadar altın ihraç etseydi, geçen yılın ihracatı en az 10-11 milyar dolar eksik olacaktı. Yani yıllık ihracat 2011'in üstüne çıkacaktı çıkmasına ama, 2012 için öngörülene ulaşmayacaktı. 2012 ihracatı başlangıçta 148.5 milyar dolar olarak öngörülmüş, daha sonra 149.5 milyar dolara revize edilmişti.
Geçen yıl için 153 milyar dolar olarak tahmin edilen ihracat, 10-11 milyar dolarlık "ekstra altın" ihracatı sayesinde bu düzeyde. İşte o ekstra altın düşüldüğünde ihracat 142-143 milyar dolarda kalacaktı. Yani, başlangıçta öngörülen rakam bile yakalanamayacaktı.
Durum böyleyken ihracat artışında ne kadar başarı sağlandığının üstünde durulması, bunun için özel toplantılar düzenlenmesi biraz tuhaf olmuyor mu?
Devamı çok zor
Türkiye'nin altın üreten bir ülke olmadığını herkes biliyor; dolayısıyla ihracat ya stoklardan yapılıyor ya da ilgili yıl içinde gerçekleştirilen ithalattan karşılanıyor.
2001-2011 döneminde 486 ton altın ihraç edilirken ithalat 1.530 ton oldu. Yani bu dönemde Türkiye net 1.044 ton altın ithal etti.
Geçen yıl ise 11 ayda 151 tonluk ithalata karşılık 242 tonluk ihracat gerçekleştirildi. Bir anlamda, altın stokunun birazı kullanılmış oldu.
Türkiye'de ihracat için daha çok altın var. Ama her yıl bir İran çıkmayacak. İran pazarı, altın anlamında zaten kapandı, bu ülkeye olan ihracat nisan-temmuz döneminde yoğundu. Sonraki aylarda İran'a altın ihracatı adeta durdu, ihracatın Birleşik Arap Emirlikleri üzerinden yapıldığı görüşü hakim, ancak ortada kesin yargıda bulunmaya
olanak verecek bir kanıt yok.
Türkiye'nin 2013 ihracat hedefi 158 milyar dolar. TİM, hedefi yuvarladı ve 160 milyar olarak ilan etti. 158 milyarlık hedef, 2012 için 153 milyar beklenen rakama göre, yüzde 3'lük bir artış demek, ki bu artış hiç önemli değil. Ancak, 158 milyar, 2012'nin altından arındırılmış 142-143 milyar dolarına göre yüzde 11 artış anlamına geliyor. İşte bunu sağlamak pek kolay görünmüyor.