Pek bilinmez ama Osmanlı İmparatorluğu bir dönem Baltıklara da hükmetmiştir. Karay (Karaim) Türkleri Letonya Riga’da, Litvanya’da hala varlar. İsveç, Rusya, İngiltere ve Fransa’nın çekişmeleri arasında Osmanlı daha sıcak denizlere Akdeniz’e dönmüştür ve Akdeniz Türk Gölü haline gelmiştir.
Bu aralar Kanada, Grönland, Panama Kanalı çok meşhur. Trump koltuğa oturmadan ticaret savaşlarının vitesini yukarı attı. Panama Terzisi filmini bilenler için aslında gelişmeler bir film sahnesinden daha fazlası. Çin’in Yeni İpek Yolu Projesi ve alternatif güzergâhlar aslında konu.
Yeni projenin üç ana güzergâhı üzerinde Ukrayna, Nahcivan, Süveyş (Gazze) bulunuyor. Akabe üzerinden yeni kanal projesi ile Süveyş’e alternatif yaratmak isteyen İsrail’in karşısında Yemen kanalın bir ucunda, Mısır diğer tarafında.
Yeni projenin daha en yakınında Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Çin arasında bölgesel sorunlar canlanırken, Çin’in Avrupa’da birçok limana sahip olması, Afrika’daki varlığı, ABD’nin Çin’e olan rekor dış ticaret açığı Panama’ya kadar uzanınca konu Yeşil Vadi’ye (Greenland) kadar büyüyor.
Cebelitarık malum İngiltere ve AB arasında ayrılık sorunu. Ticaret yolları yüzyıllar boyunca sorundu, yeni olan sadece iklim değişikliği. Artık Arktik Denizinden de ticaret yapılabilir durumda. ABD için sorun koca denizde tek sınır ülke Rusya.
Trump bu yüzden Grönland’ı istiyor ve Kanada’ya eyalet olmayı teklif edip Panama Terzisini devreye alıyor. Malum Bering Boğazı kontrolünde ancak yerküre olarak düşündüğünüzde Grönland’a gelene kadar olan kısımda Kanada var.
Grönland’ın karşısı İskandinavya, hemen altı Baltıklar. Avrupa’nın en önemli limanları Riga ve Rotterdam. Bitmedi. Baltıklardan Volga’ya giren gemiler Hazar’a kadar inebiliyor. Birleştiği Don nehri üzerinden Azak Denizine inilir. Karadeniz’e inen veya Avrupa’yı gezen tek nehir bunlar değil.
Çin’den yola çıkan bir navlun Arktik’ten dolaşarak, hatta Baltıklara gelmeden de Avrupa’nın içlerine gidebilir demek. Bu da yeni projenin 4. Yolu aslında. Pasifik yolu uzun sürse de Çinliler işletiyor artık dediği Panama Kanalı da 5. Yol.
Daha aşağıda en uzun yolda neoliberal Milei ile Arjantin ve Falkland Adaları ve Güney Afrika (İngiltere) var. Trump’ın BRICS+ ülkelerinden dolarla ticaret yapmayana ek vergi getireceğim demesi bunlardan.
Hazar ve Azak Denizini kanalla bağlamak istemiş ancak hayata geçmemişti. Rusya Ukrayna Savaşı yeni çıkmıştı. A Haber’de katıldığım programda bu ticaret yollarına dikkat çekmiş ve Baltıklardan aşağı Ukrayna’dan geçen düz hatta dikkat çekmiştim. Diğer ucu Doğu Akdeniz’e (İsrail ve Süveyş’e) de haliyle geliyor demiştim.
Kutuplarda yaşayan bölge halkına İnuit halkı deniyor. İnuit Konsey Başkanı Lisa Qiluqqi Koperqualuk Türkiye’yi ziyaret ettiğinde, üniversitemin Kutup Araştırmaları Merkezi ile basınımızı bir araya getirip konuya dikkat çekmeye çalışmıştık, Dünya’da haber olmuştu. Daha önce 19 Eylül 2023 tarihli Endüstri Radyo programımda yine gündem yapmıştık.
Grönland başbakanı Inuit Ataqatigiit partisinin lideri Múte Inequnaaluk Bourup Egede, Arktik ve Grönland için ABD ile görüşebiliriz dedi. Inuk yani Inuit halkı birçok özelliği ile bize benziyor. Baltıklar gibi gündemimizde olması gereken bir yer kısaca Yeşil Vadi Greenland. Malum Antarktika’da varız.
Dünyanın en önemli diğer ticaret yollarından biri de Boğazlar. Gerçekleşince Kanal İstanbul da eklenecek. Kızılırmak ve Sakarya’da nehir taşımacılığını ilk gündeme getiren (rahmetli) babam Rıza Dirican (TDİ) Türk Boğazlarını da ilk kullanan kişidir.
İstanbul’daki Hıdiv Kasrı Tosun Paşa filminin çekildiği yerdir. Mısır Hıdivi denince akla Süveyş Kanalı da ister istemez gelecektir. Bugün New York’ta bulunan Özgürlük Heykeli de Osmanlı’nın kanal projesinin (anlaşmanın) bir parçasıdır.
Mavi Vatan denizlerde, nehirlerde, göllerde gemilerimizin bayrağının dalgalandığı yerdir. Uzay Vatan’da dolaşmak, söz sahibi olmak için de uzay gemilerine ve kaptanlara ihtiyacımız var. Uzay Ekonomisinde bu yüzden hızlanmalıyız.
Bu yüzden bugün Yeşil Vadi’de en az ABD kadar bizim de söz hakkımız vardır. Ufak bir hatırlatma. Piri Reis’in haritası Macellan’dan önce Kolomb’la aynı zamandadır.