Yeni yıl öncesindeki son yazımızı petrol konusuna ayırıyoruz. Haziran ayından beri yüzde 50’ye yakın gerileyen petrol fiyatları küresel kriz sonrası yaralarını sarmaya çalışan dünya ekonomisi için en güzel yeni yıl hediyesi oldu. Petrol fiyatlarındaki gerilemeyi genel olarak enerji üreticilerinden dünyanın geri kalanına kaynak aktarımı olarak görüyoruz. Rusya, ABD, Norveç ve OPEC üyesi ülkelerdeki üreticilerin gelirleri petrol fiyatlarındaki gerileme dolayısıyla yarıya inecek. Buna karşı dünya genelinde hane halkının ısınma ve ulaştırma için enerjiye ayırdığı bütçesinde önemli bir rahatlama sağlanacak.
Petrol fiyatlarındaki gerileme arz kaynaklı mı talep kaynaklı mı?
Enerji fiyatlarındaki gerilemenin talepteki gerilemeden ziyade arz kaynaklı olduğunu gösteren iki temel gözlemi vurgulayalım. Petrol fiyatları küresel büyümeye duyarlı olan demir çelik ve bakır gibi emtialardan daha sert düşüyor. Fiyatlardaki düşüş nihai tüketiciye daha yakın olan dağıtıcılarda ve rafinerilerde değil ham petrol üreticilerinde daha ağırlıklı görülüyor.
Petrol fiyatlarındaki gerileme devam edecek mi?
Vadeli piyasalarda yapılan işlemler spot piyasada 60 dolar civarında işlem gören Brent petrolün 2015 yılı ikinci yarısında 70-75 dolar bandına yükseleceğini söylüyor. Fiyatlardaki artış yüksek maliyetli bazı üreticilerin piyasadan çekilmesi ve enerji alanına yapılan yatırımların azalmasından kaynaklanacak. Parası değer kaybeden Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde bu etki daha belirgin olarak hissedilecek.
Düşük petrol fiyatlarının küresel büyümeye etkisi ne olacak?
Uzmanlar petrol fiyatlarındaki gerilemenin küresel büyüme üzerindeki etkisini %0,5 civarında hesaplıyorlar. “Enerji üreticilerinin kaybı enerji tüketen hane halkı ve şirketlerin kazancına eşitse küresel büyüme neden artıyor?” diye sarabilirsiniz. Büyümedeki artış ilk grubun tasarrufl arı azalırken ikinci grubun harcamasını artırmasından kaynaklanıyor.
Petrol üreticisi ülkeler arasında ayrışma nasıl?
Petrol gelirlerindeki artışı harcamayıp bir fonda biriktiren Norveç petrol şokundan daha az etkilenecek. İhracatının %60-%70’i petrolden gelen Körfez ülkeleri ve Rusya zorlanacak.
Hangi ülkelerde büyüme etkisi daha fazla olacak?
Otomatik fiyatlama mekanizması uygulayan ve enerji tüketimi üzerindeki vergileri düşük olan ( ABD, Japonya, Polonya, Güney Kore gibi ülkelerde düşük petrol fiyatlarının büyümeye etkisi daha fazla olacak. Buna karşı vergi oranları yüksek İtalya, Hollanda, İsveç, Almanya, İngiltere gibi ülkelerde büyüme etkisi daha az olacak. Türkiye için büyüme katkısını %0,4-%0,5 aralığında hesaplıyoruz.
Düşük petrol fiyatlarının enflasyona etkisi ne olacak?
Borç durgunluk deflasyon sarmalından kurtulmaya çalışan Avro bölgesi ve Japonya’da petrol fiyatlarındaki düşüş enflasyonun sıfırın altına gerilemesi gibi tehlikeli sonuçlara neden olabilir. Çin’den dünyaya ihraç edilen deflasyonist baskı bu ülkelerdeki deflasyonist baskının daha da artmasına neden olacak. Vergi oranları %60 civarındaki Türkiye’de söz konusu etki sınırlı olacak.
Düşük fiyatlar ekonomi politikalarını nasıl etkileyecek?
Enerji fiyatlarındaki düşüşün ne kadar kalıcı olduğunun görülmesi için gerek şirket gerek devlet bazında enerji alanında yapılan yatırımlarda ertelemeler bekleniyor. Devletler dünya fiyatlarındaki gerilemeyi hane halkına ve şirketlere verdikleri katkıyı azaltmak için kullanabilirler. Türkiye örneğinde doğalgaz fiyatlarında fiyat indirimi beklemiyoruz.