EKO ANALİZ / Alaattin AKTAŞ ala.aktas@gmail.com Ülke olarak en büyük ekonomik sorunumuz, işsizlik. "Bütün dünyada işsizlik var, gelişmiş ülkelerde bile" diyerek avunuyorsak da, bizde yüzde 10'da kemikleşen bir oran söz konusu. Ayrıca, gerçekte işsiz olan, ancak işsizler ordusunda görünmeyen bir o kadar daha işsizimiz olduğunu biliyoruz. Toplam sayı 4.5 milyona yakın seyrediyor. Hem yetkililer de, işsizlikle mücadelede başarılı olunamadığını itiraf ediyorlar. İşsizliğin çaresi de belli; daha çok yatırım yapmak, daha çok iş alanı yaratmak. Devlet, yıllardan beri üretime dönük yatırımdan çıkmış durumda. Eldeki üretim tesisleri de özelleştirilmeye çalışılıyor. Yatırımı özel sektör yapacak, bu şekilde istihdam yaratılacak. Peki, özel sektör ne ölçüde yatırım yapma eğilimi içinde? Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, geçen yılın ilk iki ayında 3.7 milyar YTL'lik yatırım teşvik belgesine bağlanmıştı. Bu yıl aynı dönemde teşvik edilen yatırımların tutarı 5 milyar YTL'ye çıktı. Ama satır aralarına inip, ayrıntıya bakmak gerek. Teşvikli yatırımlardaki bu artış, enerji ve hizmetler sektörü yatırımlarından kaynaklandı. Geçen yıl iki ayda yalnızca 70 milyon YTL olan enerji yatırımlarının tutarı, bu yıl 1 milyar 44 milyon YTL'ye fırladı. Hizmetler sektörü yatırımlarının tutarı da 1 milyardan 1.9 milyara çıktı. Üretim artışı sağlayacak istihdam deposu niteliğindeki imalat sanayi yatırımları ise 2.5 milyardan 1.8 milyara geriledi. Genel tablo bu şekilde oluşmuş durumda. Peki, biraz daha detaya inmeye ne dersiniz... Normal yörelerdeki teşvikli yatırım tutarı 2.5 milyar YTL'den 3.6 milyar YTL'ye çıktı; bu yörelerdeki imalat sanayi yatırımlarının düşüşü de pek fazla olmadı. Artışı sağlayan sektörler yine enerji ve hizmetler. Peki ya gelişmekte olan yörelerdeki yatırımların durumu ne? Bu yörelerde toplam yatırım tutarı 1.2 milyardan 1.4 milyara yükseldi; artışı büyük ölçüde, 51 milyondan 680 milyona çıkan enerji yatırımları sağladı. Madencilik yatırımlarının da 36 milyondan 203 milyona çıktığı dikkati çekti. Ancak, imalat sanayi yatırımları 911 milyon YTL'den 367 milyon YTL'ye indi. Türkiye'nin elbette enerji yatırımlarına da gereksinimi var, kimse bu yatırımlar gereksiz diyemez. Ancak, bizim üretmeye, istihdam yaratmaya da çok gereksinim duyduğumuz açık. Bakınız, enerji sektörü istihdam doğurmuyor. Bu sektördeki 1 milyarı aşkın yatırım, yalnızca 671 kişilik istihdam yaratacak. Yani, enerjide bir kişilik istihdam yaratmak için bu yılın ilk iki ayındaki verilere göre 1.6 milyon YTL'ye yakın yatırım yapılması gerekiyor. Enerjide tablo böyleyken, imalat sanayinde ise 1.8 milyar YTL'lik yatırım 8 bini aşkın kişiye iş sahası açıyor. Yani, enerjide 1.6 milyon YTL olan kişi başına yatırım tutarı, imalat sanayinde 220 bin YTL'ye düşüyor. Kişi başına yatırım tutarı hizmetlerde 290 bin, tarım ve madencilik ise 170 bin YTL dolayında bulunuyor. Altını çizmekte yarar var; kimse yatırımı "Aman istihdam yaratayım, işsizliğe çare bulayım" diye yapmıyor; bizimki basit bir "yatırım/istihdam" bağlantısı kurmaktan ibaret. Tek başına yatırım teşvik belgelerinden yola çıkarak işsizlik konusunda bir yargıda bulunmak yeterli bir değerlendirme olarak görülmeyebilir; doğrudur. Ama şurası da kesin ki, mevcut işsiz sayımızın daha da artmaması için üretimin belli bir tempoda artışını sürdürüyor olması, üretim artışı için de istihdam yaratacak yatırımların yapılması gerekiyor. İşte gelecekte istihdam doğuracak fazla yatırım görülmüyor olması endişeleri artıran bir etken. Bu konjonktürde tablo tersine döner mi, o da pek mümkün görünmüyor. Bir Kişilik İstihdam İçin Yapılması Gereken Yatırım Tutarı (İki Aylık) (Bin YTL) Tarım Maden. İmalat Enerji Hizmetler Toplam 2005 112 55 87 2.680 55 80 2006 92 135 159 699 137 165 2007 186 88 137 1.134 162 145 2008 174 171 220 1.556 290 296