Yatırımlarda bu tablo ne kadar düzelir?

Yeni teşvik paketine büyük umutlar bağlandı. Öyle ki, yeni paket sayesinde yatırımlarda patlama yaşanacağı, bu önlemlerin şimdiye kadar gündeme getirilmiş en kapsamlı önlemler olduğu görüşü dile getirildi. Yeni teşvik paketini böylesine yere göğe koyamama durumu, biraz da sıcağı sıcağına yapılan değerlendirmelere dayanıyordu. Bu önlemlerin ne ölçüde işe yarayacağı ve yatırımları ne kadar artıracağı zaman içinde daha iyi anlaşılacak. Teşvik paketiyle ilgili en temel eleştiri noktalarından olan, önlemlerin maliyeti konusu da belli ki zaman içinde daha somut olarak ortaya çıkacak. Hem teşvikten yararlanacak yatırımların düzeyi bilinmeden, bir maliyet hesabı yapmak da anlaşılan pek mümkün olmayacak.

Yeni teşvik paketi, acaba yatırımları ne ölçüde harekete geçirecek? Bunu tahmin etmek pek kolay değil, ama yatırımların bir şekilde harekete geçirilmesi gerektiği ortada, çünkü mevcut tablo gerçekten çok karanlık. Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, yılın ilk dört ayında teşvik belgesine bağlanan yatırımların tutarı 4 milyar lirada kaldı. Yatırım tutarı, geçen yılın aynı dönemindeki 10.9 milyar liraya göre tam yüzde 63 geriledi.

Ana sektörlerden tarım ve madencilikteki gerilemenin görece düşük kaldığı dikkati çekti. Dört ayda tarım yatırımları geçen yıla göre yüzde 15, madencilik yatırımları yüzde 44 geriledi. Ancak, imalat sanayi yatırımlarında yüzde 61, enerji yatırımlarında yüzde 65, hizmetler yatırımlarında yüzde 69'luk gerileme ortaya çıktı.

Yatırım eğilimindeki gerilemeye bağlı olarak ithal edilecek makine ve teçhizat tutarı da geçen yılın yüzde 72 altında kalacak. Geçen yılın ilk dört ayında 4.3 milyar dolar olan makine teçhizat ithalatı, bu yıl 1.2 milyar dolar düzeyinde bekleniyor. Toplamda yüzde 72 olan makine teçhizat ithalatındaki gerileme madencilikte yüzde 68, imalat sanayinde yüzde 67 olarak belirlendi; enerjide yüzde 75'e, hizmetlerde ise yüzde 86'ya ulaştı. Tarım sektörü yatırımları için yapılacak ithalat ise yüzde 212 artacak.

Yatırımların gerilemesi doğal olarak yaratılacak istihdamı da aşağı çekti. Geçen yıl dört aydaki yatırımlarla 37 bin istihdam yaratılacaktı. Bu yılki istihdam ise yüzde 59'luk düşüşle 15 binde kalacak. İstihdam gerilemesinin oranı tarımda yüzde 5, madencilikte yüzde 57, imalat sanayinde yüzde 58, hizmetlerde yüzde 61, enerjide ise yüzde 80 olacak. 

Mevcut teşvik sisteminin ilk dört aydaki tablosu özet olarak böyle. Bu dört aylık dönemde yatırım eğiliminin böylesine olumsuz seyretmesinin tek nedeni elbette teşvik sisteminin yetersiz oluşu değil. Yatırım yapma isteğini tümüyle sekteye uğratan bir süreçten geçiliyor olması en başta gelen etken. Yeni teşvik sistemi, yatırım yapmaktan adeta köşe bucak kaçan iş alemini harekete geçirebilecek mi, bilinmez. Bu soruya daha doyurucu yanıt verebilmek için biraz zaman geçmesi, yeni önlemlerin içinin nasıl doldurulacağının daha iyi anlaşılması gerekiyor. Ama, olmazsa olmaz denilecek gerçek, mevcut tablonun değiştirilmesinin gerektiği. Bu yatırımsızlıkla Türkiye'nin hiçbir sorununun üstesinden gelemeyeceği apaçık ortada.