Dr. Mehmet ŞAFAK
Geçen haftaki yazımızda 2009/15199 sayılı "Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar" ile "Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ O:2009/1)" kapsamında uygulanacak yatırım teşviklerine ilişkin açıklamalar yapılmış ve teşvik belgeli yatırımlara uygulanacak destek unsurları sayılmıştı. Bu destek unsurları;
- gümrük vergisi muafiyeti,
- KDV istisnası,
- faiz desteği,
- sigorta primi işveren hissesi desteği,
- vergi indirimi,
ve
- yatırım yeri tahsisi
idi. Bu yazımızda, söz konusu destek unsurlarının uygulanmasına yönelik daha ayrıntılı bilgiler verilmeye çalışılacaktır.
1- Gümrük vergisi muafiyeti
1-1- Genel olarak
Teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malları ile otomobil ve hafif ticari araç yatırımlarında yatırım dönemi içerisinde kalmak kaydıyla CKD aksam ve parçalarının ithali, gemi ve 50 metrenin üzerindeki yat inşa yatırımları ile ilgili tekne kabuğu ithali, yürürlükteki ithalat rejimi kararı gereğince ödenmesi gereken gümrük vergisinden muaftır.
Makine ve teçhizat bedelinin yüzde 5'ini geçmemek kaydıyla yedek parçaların, otobüs, çekici (Euro normlarına uygun yeşil motoru haiz olanlar hariç), treyler (frigorifik olanlar hariç), mobilya, yat, motorbot, kamyon (off-road truck tipi karayoluna çıkması mümkün olmayan kaya tipi damperli kamyonlar hariç), transmikser, beton santrali, forklift ve beton pompası ithal edilmesi halinde yürürlükteki ithalat rejimi kararında öngörülen oranlarda gümrük vergisi tahsil edilir.
Yatırım süresi içerisinde kambiyo mevzuatında yer alan ödeme şekillerinden herhangi biri ile ithalat işlemlerine başlanılmış ve bedeli kısmen veya tamamen ödenmiş ancak ithalatı gerçekleştirilememiş makine ve teçhizatın ithaline, yatırım süresi bitiş tarihini izleyen 4 ay içerisinde olmak kaydıyla, doğrudan gümrük idareleri tarafından izin verilir.
Teşvik belgesi almak üzere müracaat edilmiş, ancak teşvik belgesine bağlanmamış yatırımlara ilişkin makine ve teçhizatın ithaline, Hazine Müsteşarlığı'nın görüşüne istinaden Gümrük Müsteşarlığı'nca gümrük vergisi ile katma değer vergisinin toplam tutarı kadar teminatın alınması suretiyle müsaade edilebilir. Teminatla ithalatta, bir defada verilecek teminat süresi azami altı aydır. Teminat süresi içinde kesin ithalat için gerekli işlemler tamamlanmamış ise, süre uzatımı için Gümrük Müsteşarlığı'na müracaat edilir. Teminatın başlangıç tarihi, eşyanın serbest dolaşıma giriş tarihidir. Yatırımcının, teminatın çözümü için teminat süresi içinde teşvik belgesi ve eki ithal makine ve teçhizat listesi ile birlikte Gümrük Müsteşarlığı'na müracaat etmesi gerekir. Aksi takdirde, teminat irat kaydedilir.
Teşvik belgesinin yatırım süresi içerisinde;
a) Evsafa uygun çıkmaması nedeniyle yerine yenisi getirilmek kaydıyla, eşyanın serbest dolaşıma girişini müteakip garanti süresi içinde yurtdışı edilecek makine ve teçhizatın,
b) Herhangi bir şekilde tamir ve bakım veya diğer nedenlerle yurtdışına gönderilecek makine ve teçhizatın mahrece iade işlemleri için doğrudan gümrük idaresine müracaat edilir. Bu yöndeki talepler ilgili gümrük idaresince, gümrük mevzuatı çerçevesinde sonuçlandırılır. Mahrece iade işlemine konu yatırım mallarının yurt dışı edilmesinden itibaren bir yıl içinde aynısı veya yenisinin yurda giriş işlemleri, Hazine Müsteşarlığı'nın herhangi bir iznine tabi olmaksızın gümrük vergisi ile katma değer vergisi istisnasından yararlandırılmak suretiyle doğrudan gümrük idarelerince sonuçlandırılır.
Teşvik belgesi kapsamındaki makine ve teçhizatın ithaline ilişkin işlemler, Gümrük Mevzuatı çerçevesinde ilgili gümrük idaresince yerine getirilir. Uygulamaya ilişkin usuller, Hazine Müsteşarlığı ve Gümrük Müsteşarlığı'nca müştereken tespit edilir. Bu tebliğin uygulamasından doğacak ihtilaflar Gümrük Müsteşarlığı'nca Hazine Müsteşarlığı'na iletilir ve Hazine Müsteşarlığı'nın görüşü doğrultusunda işlem yapılır.
1-2- Kullanılmış makine ve teçhizat ithali
Bölgesel ve sektörel kısıtlamalar göz önüne alınarak;
a) İthalat rejimi kararı uyarınca yayımlanan "Eski, Kullanılmış veya Yenileştirilmiş Olarak İthal Edilebilecek Maddelere İlişkin Tebliğ" hükümleri uyarınca ithali mümkün olan makine ve teçhizat (karayolu nakil vasıtaları hariç),
b) İthalat rejimi kararının 7'nci maddesi uyarınca ithaline izin verilen makine ve teçhizat, teşvik belgesi kapsamında ithal edilebilir.
Kullanılmış komple tesisler Hazine Müsteşarlığı'nca proje bazında yapılacak değerlendirme sonucunda uygun görülmesi halinde teşvik belgesi kapsamında ithal edilebilir.
Kullanılmış komple tesislerin (karayolu nakil vasıtaları hariç) ithaline yönelik talepler, müsteşarlıkça, ülke ekonomisine katkısı, katma değeri, istihdama etkisi, makine parkının teknolojik ve ekonomik ömrü gibi esaslar dikkate alınmak suretiyle proje bazında değerlendirilir. Teşvik belgesi kapsamında ithaline izin verilen kullanılmış komple tesisler; yatırım konusuna bağlı olarak yardımcı tesislerden bağımsız, bir mal veya hizmeti üretebilecek komple bir hattan veya teşvik belgesinde kayıtlı üretimi yapabilecek bir veya birden fazla makine ve teçhizattan da oluşabilir. Komple tesisler, bir firmaya ait tek bir tesisteki makine ve teçhizatları kapsayabileceği gibi, aynı firmaya veya iştiraklerine ait farklı tesislerdeki makine ve teçhizatlardan da oluşabilir. Ancak, farklı firmalardan temin edilen münferit makine ve teçhizatlar ile tesis oluşturulamayacağı gibi, söz konusu tesislerin revizyon ve ticareti ile iştigal eden firmalardan da ithalat yapılamaz.
Kullanılmış komple tesis taleplerinin değerlendirilebilmesi için yatırımcıların;
a) Tesise ait makine ve teçhizatların imal yıllarını da gösterir dökümlü proforma fatura asılları,
b) Tesisin bulunduğu ülke veya eyaletteki ticaret ve/veya sanayi odasınca veya görevli kamu kuruluşlarınca tesisin alınacağı firmanın iştigal konusunu gösteren yazı,
c) Tesisin bulunduğu ülke veya eyaletteki ticaret ve/veya sanayi odasınca veya görevli özel veya kamu kuruluşlarınca onaylanmış model ve imal yıllarını da içerecek şekilde tesisi oluşturan makine ve teçhizatları, tesisin ekonomik ve teknolojik olarak çalışabilecek durumda olup olmadığını belirten onaylanmış belge (bu belgenin İngilizce dışındaki yabancı dillerde hazırlanmış olması halinde yeminli tercüme bürolarına yaptırılmış tercümeleri de istenir) ile birlikte Hazine Müsteşarlığı'na müracaat etmeleri gerekmektedir.
Belgelerdeki onayların belirtilen yetkililere ait olduğunun ilgili ülkelerdeki Türk konsolosluğunca da tasdik edilmesi gerekmektedir.
Türkiye'deki serbest bölgelerden kullanılmış komple tesis ithal edilmek istenmesi halinde; Dış Ticaret Müsteşarlığı'ndan alınmış mevcut tesisin faaliyet ruhsatı ile tesisin ülke içerisine ithalinde serbest bölgeler mevzuatı açısından herhangi bir sakınca bulunmadığına ilişkin uygunluk yazısının Hazine Müsteşarlığı'na ibrazını müteakip, yukarıdaki (c) bendinde belirtilen belge aranmaksızın Hazine Müsteşarlığı elemanlarınca kullanılmış komple tesisin bulunduğu serbest bölgede yapılacak ekspertiz neticesinde düzenlenecek rapora göre ithal izni verilebilir.
Tekstil, hazır giyim ve konfeksiyon yatırımlarına yönelik teşvik belgeleri kapsamında kullanılmış makine ve teçhizat ithal edilemez.
Kullanılmış olarak ithal edilen makine ve teçhizatın amacı dışında kullanılması veya tebliğin 30'uncu madde hükmü saklı kalmak üzere satılması halinde sağlanan destek unsurları ilgili mevzuat çerçevesinde geri alınır ve söz konusu makine ve teçhizat gümrüklere iade edilir.
2- Katma değer vergisi istisnası
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu gereğince, teşvik belgesini haiz yatırımcılara teşvik belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithal ve yerli teslimleri katma değer vergisinden istisna edilir. Aynı hüküm teşvik belgesinin veya teşvik belgesi kapsamı makine ve teçhizatın devir işlemlerinde ve makine ve teçhizat listelerinde set, ünite, takım vb. olarak belirtilen malların kısmi teslimlerinde de uygulanır.