Yatırım pozisyonu açığımız niye artıyor?

Uluslararası yatırım pozisyonunun en kısa tanımı, Türkiye’nin yurtdışından alacaklarıyla yurtdışına olan borçlarının farkı. Ocak ayı itibariyle varlıklarımız yalnızca 179 milyar dolar, buna karşılık 535 milyar dolar yükümlülüğümüz var. Bir başka ifadeyle varlığımızla yükümlülüğümüz arasında tam 356 milyar dolar fark bulunuyor. İşte bu varlık-yükümlülük ya da alacak-borç farkı bir ayda tam 33 milyar dolar arttı. İlk bakışta ürkütücü bir artış… Yatırım pozisyonunda yalnızca bir ayda ortaya çıkan 33 milyar dolarlık artıştan çok fena kaygı duymak gerekiyor. Gerçekten gerekiyor mu?
Ocak ayında yatırım pozisyonu 33 milyar büyümüş, ama bu varlıklarımız azaldığı için değil. Varlıklarımız azalmamış, hatta 2.2 milyar dolar artmış. Ancak asıl artış yükümlülüklerde ortaya çıkmış. Ocak ayında yükümlülüklerde tam 34.8 milyar dolar artış olmuş.
Varlıklar; yurtdışındaki doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, diğer yatırımlar ve rezerv varlıklardan oluşuyor. Ama bu kalemlerin toplamında biraz önce de belirttik ocakta yalnızca 2.2 milyar dolarlık bir hareket söz konusu.
Yükümlülükler; yabancıların Türkiye’deki doğrudan yatırımları, portföy yatırımları ve diğer yatırımlarından meydana geliyor. Peki ne oldu da bu kalemlerin toplamında bir ayda 35 milyar dolara yakın artış ortaya çıktı?
Yükümlülük artışı aslında sanal!
Neyse ki korkulacak bir durum yok! Sanal bir artış yaşıyoruz çünkü. Bunun nedeni İMKB’deki artış. Hisse senetlerinin fiyatı arttı mı, yabancıların Türkiye’deki varlıkları da değer kazanıyor. Hisseleri Borsa’da işlem gören şirketlerin değeri, hisse senetleri prim yapınca yükseliyor. Bu durum, o şirkete sahip olan yabancıların Türkiye’deki varlıklarının (doğal olarak bizim yükümlülüğümüzün) artması anlamına geliyor.
Bir de portföy yatırımları başlığı altında yer alan hisse senetleri var. Yabancıların elindeki hisse senetlerinin değeri Borsa’daki fiyat hareketlerine bağlı olarak artıyor ya da azalıyor.
Yılbaşından bu yana hisse senedi fiyatlarında hızlı bir artış yaşandı. İMKB ulusal 100 endeksi ocak ayında tam yüzde 11.5 yükseldi. Artış hızı yavaşlamakla birlikte yükselme devam ediyor. Hisse senetleri ortalama olarak şubatta yüzde 6.2, martta da dün ilk seans sonuna kadar yüzde 1.9 artış gösterdi.
Dolayısıyla uluslararası yatırım pozisyonunun şubatta da artış gösterdiğini şimdiden söylemek mümkün. Tabii ki varlıklarımızda yükümlülük artışının üstüne çıkan bir artış yaşanmamışsa. Buna da pek ihtimal verilmiyor.
Hisse senedi fiyatlarında mart ayının kalan döneminde hızlı bir geri gidiş ve ayın tümü için negatif bir gerçekleşme olmazsa, yatırım pozisyonu martta da artışını sürdürecek demektir.
Daha önce düşürmüştü
Hisse senedi fiyatlarında ocak ayında ortaya çıkan hızlı artış uluslararası yatırım pozisyonunu nasıl büyütmüşse, geçmişte de tersi görülmüştü. Uluslararası yatırım pozisyonu, geçen yılın birinci çeyreği sonunda 381 milyar dolarla rekor düzeye çıkmıştı. O tarihte varlıklar 183 milyar, yükümlülükler ise tam 564 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. İzleyen dönemde varlıklarda pek değişiklik olmadı; ama yükümlülükler hisse senedi fiyatlarındaki düşeşe bağlı olarak 2011’in ikinci yarısında çok hızlı bir gerileme gösterdi. 2011’in birinci ve ikinci çeyreğinde yükümlülükler 564 ve 563 milyar dolarla hemen hemen aynı düzeyde gerçekleşti. Yükümlülükler üçüncü çeyrekte 518 milyara, 2011 sonunda ise 500 milyara indi. Bu gerilemenin nedeni hisse senedi fiyatlarındaki düşüştü. Bu yıl ise tersi yaşandı ve yükümlülükler bir ayda 500 milyardan 535 milyara çıktı.