YASED (Eski adı ile Yabancı Sermaye Derneği, yeni adı ile Uluslararası Yatırımcılar Derneği) 2009 yılının ilk yarısına ait gelişmeleri değerlendiren kısa bir rapor yayınlandı.
Yabancı sermaye/uluslararası yatırım girişleri 3 kanaldan gerçekleşiyor:
1) Doğrudan yabancı sermaye
2) Portföy yatırımları (Hisse senedi, bono, tahvil satın almaları)
3) Kredi.
Eskiden "doğrudan yabancı sermaye" tanımı "sabit sermaye yatırımı" ile gelen yabancı sermaye için kullanılırdı.
Açık anlatımı ile fabrika yapmak, fabrikayı genişletmek için gelen yatırımlar bu kapsamda sayılırdı.
Daha sonra bu tanımın kapsamı genişledi. Özelleştirme için gelen paralar, şirket satın almak için gelen paralar, devletin sattığı lisans-izin belgeleri için gelen paralar, yabancı sermayeli kuruluşların finansman ihtiyacı için gelen paralar, şirket kurmak, ofis açmak için gelen paralar, arsa ve bina satın almak için gelen paralar, kiralama için gelen paralar "doğrudan yabancı sermaye" olarak kabul edilmeye başlandı.
Doğrudan yabancı sermaye girişlerimi Merkez Bankası izliyor. Merkez Bankası derlediği rakamları ödemeler bilançosu ile ilgili açıklamalar içinde kamuya duyuruyor.
YASED'in bu konudaki faaliyeti Merkez Bankası'nın derlediği rakamları yayınlamaktan ibaret oluyor.
Halbuki YASED'in ek bilgi ve rakam derlemeye yönelmesi gerekir. Yabancı sermayeli kuruluşların yatırım, üretim, ihracat, ithalat, istihdam, katma değer yaratma konularındaki durumlarını sergileyecek bilgileri YASED derleyebilir.
Merkez Bankası'nın yayınladığı, YASED'in toplayarak rapor haline getirdiği bilgilerden görüldüğü kadarı ile doğrudan yabancı sermaye tanımı altındaki sermaye girişleri 2006 yılında 17.6 milyar dolar, 2007 yılında 19.1 milyar ve 2008 yılında 14.6 milyar dolar idi.
Yılın ilk yarısındaki sermaye girişi 2008 yılında 8.2 milyar dolar iken 2009 yılında 3.1 milyar dolar oldu.
Bu sermaye girişlerinde 2009 yılının ilk yarısında yeni bir proje (yeni bir sabit sermaye yatırımı) için gelen para olmadığı sanılıyor.
Mevcut bir sabit sermaye yatırımının kapasite artırımı veya teknoloji değişimi için gelen para olup olmadığı bilinmiyor.
2009 yılının ilk yarısında doğrudan yatırım olarak giren 3.1 milyar TL'nin 1.4 milyar TL'si elektrik, gaz ve su sektörüyle ilgili faaliyetler için gelen para. Toplam 663 milyon TL'si imalat sanayii için gelen para.
İmalat sanayii için gelen 663 milyon TL. Paranın dağılımında en büyük payı alan sektör yüzde 26 pay ile metal dışı mineraller ve gene yüzde 26 pay ile makine ve teçhizat sanayi geliyor. Onları yüzde 13 pay ile gıda, içecek ve tütün, yüzde 7 pay ile kömür ve petrol, yüzde 6 pay ile elektrikli ve optik donanım sektörleri izliyor.
İnşaat, gayrimenkul kiralama, finans ve diğer hizmetler için yılın ilk yarısında ülkeye 999 milyon TL girdiği anlaşılıyor.
Yılın ilk yarısında ülkeye giren 3.1 milyar TL yabancı sermayenin yüzde 16'lık kısmı Avusturya'dan yüzde 16'sı Fransa'dan, yüzde 12'si Çek Cumhuriyeti'nden yüzde 10'u Hollanda'dan geldi.
Uluslararası Dogrudan Yatırım Girislerinin Sektörel Dagılımı
Sektörler
(Milyon Dolar)
2004 2005 2006 2007 2008
2008/
I. Yarı
2009/
I. Yarı
Tarım, Ormancılık,
Balıkçılık
6 7 6 8 45 34 22
Sanayi 329 829 2.100 5.113 4.997 3.005 2.109
Madencilik 73 40 122 336 153 93 32
@malat 190 785 1.866 4.210 3.791 2,720 663
Elektrik, gaz, su 66 4 112 567 1.053 192 1.414
Hizmetler 855 7.699 15.533 14.015 9.645 5.188 999
@nsaat 3 80 222 285 468 140 257
Gayrimenkul, Kiralama 3 29 99 560 674 348 227
Finans 69 4.018 6.957 11.662 6.025 3.130 199
Diger hizmetler 780 3.572 8.255 1.508 2.478 1.570 316
Toplam 1.190 8.536 17.639 19.136 14.687 8.227 3.130
Kaynak: TCMB