Türkiye yılda ortalama 26 milyon ton sebze ve 16 milyon ton meyve olmak üzere toplam 42 milyon ton üretim yapıyor. Üretilen yaş meyve ve sebzenin ortalama yüzde 5'i ihraç ediliyor. İhracatta ilk sırada Rusya, ikinci sırada Avrupa Birliği var.
Zirai ilaç kalıntısı nedeniyle her iki pazarda da ihracatçılarımız zaman zaman ciddi sorunlar yaşıyor. Yapılan analizlerde kalıntı limitleri aşıldığı için ihraç edilen ürünler geri gönderiliyor. Çoğu kez, bir iki firmanın yaptığı yanlışın faturası tüm ihracatçılara hatta ülkeye kesiliyor.
Yaş meyve ve sebzede zirai ilaç kalıntısı sorunu nereden kaynaklanıyor ve yıllardan beri neden çözülemiyor?
Sorunun iki boyutu var. Biri Türkiye kaynaklı, diğeri ise dış kaynaklı. Türkiye, 42 milyon ton yaş meyve ve sebze üretiyor. Fakat, sadece ihraç edilen 2 milyon tonluk ürünü ilaç kalıntısı için analize tabi tutuyor. İç piyasada tüketilen 38 milyon tonluk ürün doğru dürüst analiz edilmiyor. Tüketici de bunu talep etmiyor. Böyle olunca, zaman zaman ilaç kalıntısı olan ürünler ihraç ürünüyle karışıyor. Rusya veya Avrupa Birliği bunu yakalayınca ve ürünü geri gönderince kıyamet kopuyor.
Türkiye'de üretilen ve tüketilen yaş meyve ve sebzenin tamamı için ilaç kalıntı analizleri yapılmadıkça bu sorunun çözülmesi çok zor görünüyor. Ayrıca, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı göstermelik değil, Avrupa Birliği ve Rusya'nın gösterdiği titizlikle iç piyasada denetim yapmalı. Bundan daha da önemlisi bu ürünleri üretenler sürekli eğitime tabii tutulmalı.
Sorunun ikinci boyutu Rusya ve Avrupa Birliği'nin zirai ilaç kalıntı limitlerinden kaynaklanıyor. Türkiye'nin yaş meyve ve sebze ihracatındaki en önemli iki pazarı olan Rusya ve Avrupa Birliği, kendi tüketicisinin sağlığını korumak amacıyla zirai ilaç kalıntısı ile ilgili limitleri belirliyor. Bu limitlerin üstünde ilaç kalıntısı olan ürünleri ülkeye sokmuyor. Bu limitlerde zaman zaman değişiklikler yapılıyor ve bu değişiklikler ilan ediliyor. Limitlerin çok düşük olduğu ve tutturmanın zor olduğu iddia edilebilir. Zaman zaman ihracatı engellemeye, fiyatı düşürmeye yönelik uygulamalar olduğu da söylenebilir. Fakat hiç kimse Rusya'ya veya Avrupa Birliği'ne 'tüketicini korumak için limitleri niye bu kadar düşük belirliyorsun' diyemez. Kaldı ki, belirlenen limitler çok önceden ilan ediliyor.
İhracatçı Birlikleri bu değişiklikleri üyelerine bildiriyor. Fakat, işin kaynağındaki üreticinin ya bunlardan haberi olmuyor veya ciddiye alınmıyor. Üreticiye yönelik bilgilendirme, eğitim çalışmaları da yeterince yapılmayınca zirai ilaç kalıntısı nedeniyle Türkiye'nin başı derde giriyor.
Avrupa Birliği'nin aldığı son karar bu yönüyle ele alındığında Türkiye'nin yanlışları daha net görülecektir.
Avrupa Birliği Komisyonu tarafından kabul edilen bir yönetmelik 25 Temmuz 2009 tarihli Avrupa Birliği Resmi Gazetesi'nde yayınlandı. Yönetmeliğin 25 Ocak 2010 itibariyle yürürlüğe gireceği 6 ay öncesinden biliniyor.
Yönetmelik ne getiriyor?
1- Kalıntı riski taşıyan Türkiye menşeli taze biber, kabak, domates ve armut ürünlerinin Avrupa Birliği'ne ihracatında gümrük kapılarında yüzde 10 sıklıkla, her 10 TIR' dan birinde numune alınarak zirai ilaç kalıntı analizi yapılacak.
2- Analiz sonucu 3 günde alınacak ve bu süre zarfında TIR'lar bekletilecek.
3- Zirai ilaç kalıntısı tespit edilen ürünler imha edilecek.
Avrupa Birliği'nin 6 ay önceden kabul ettiği ve 25 Ocak'ta uygulayacağını ilan ettiği bu yönetmelikle ilgili bugüne kadar ne yapıldı?
Taze biber, kabak, domates ve armut üretenler bilgilendirildi mi?
İhracatçılar gerekli önlemleri aldı mı?
Tarım Bakanlığı sıkıntı yaşanmaması için gerekli önlemleri aldı mı?
Yumurta kapıya dayanınca ihracatçılar haklı olarak isyan ediyor. Çünkü, analiz sonucu temiz çıksa bile TIR' ların 3 gün bekletilmesi ürünün bozulmasına neden olacak. Ürün alıcıya geç ulaşacağı için pazarları kaybetme tehlikesi var.
Özetle, son yıllarda ihracatı hızla artan yaş meyve ve sebzede zirai ilaç kalıntı sorunu çözülmedikçe bu krizler hep yaşanır. Yılların emeği, birikimi bir kalemde silinir. Tekrarlamakta yarar var. Çözüm, üreticinin eğitilmesi, tüketicinin bilinçlenmesi ve sadece ihraç edilen değil, üretilen ürünün tamamının analize tabi tutulmasıdır.