Kulüplerimizin halka arzlarına ilişkin 2002 yılından bu yana yazıyorum. Tüm yazdığımız makalelerde, yaptığımız yorumlarda ve söyleşilerde borsaya giden kulüplerimizin yaptığı yanlışlıklar üzerinde duruyorum. Bu konu çok önemli çünkü her sene milyonlarca dolar tutarında para kulüplerin kasalarından nakit temettü ödemesi altında çıkıyor. Kulüpler yanlış şirketleşme ve halka arz modelinin faturasını bu şekilde ödemek zorunda kalıyorlar. Bu kesinlikle sürdürülemez bir durum olarak karşımıza çıkıyor.
Dört kulüp halka arzdan 103 milyon dolar elde etti
Yanlış arzla toplam 103 milyon dolar gelir elde eden kulüpler, bunun üç katına yakın bir tutarı 345 milyon doları temettü olarak dağıttı. Şimdi aynı hatayı sürdürmek istemeyen şirketlere gelen fatura ise 400 milyon dolara ulaştı
İlk olarak 2002'da Galatasaray ve Beşiktaş ile başlayan futbol kulüplerinin halka arzı, 2004'te Fenerbahçe ve 2005'te de Trabzonspor'un arzı ile sona erdi. Spor kulübü olmaları nedeniyle taraftarın çok da temettü kaygısı içinde olmaksızın bu hisseleri alacağını düşünen kulüpler, bol temettü vaatlerinin yanı sıra kulübün tüm gelirlerinin yer aldığı sportif AŞ ile halka arz edilirken buna karşın giderler kulüpte ya da futbol AŞ'de bırakıldı.
Dört kulübün halka arz gelirleri toplamı 103 milyon dolar. Bugüne kadar bu kulüplerin dağıttığı temettü ise 350 milyon dolara ulaştı. Daha somut ifadeyle kulüpler, elde ettikleri halka arz gelirinin 3 katını iade etmiş durumda.
Halka arz gelirinin üç katını temettü olarak geri ödediler
Ligin 4 büyük takımından Fenerbahçe yaklaşık 30 milyon, Galatasaray 21 milyon, Beşiktaş 28 milyon ve Trabzonspor da 24 milyon dolar olma üzere toplam 103 milyon dolar gelir sağlarken, kulüplerin borsada dağıttığı brüt temettü ise 345 milyon doları ulaştı. Şirketler bu şekilde halka arzdan elde ettikleri 103 milyon dolar civarındaki gelire karşılık bunun 3 katını dağıtmış oldu. Şirketlerin zararının gittikçe artması ve SPK'nın uyarısı ile harekete geçen kulüpler birleşme için hazırlıklarını sürdürüyor. Ancak şirketlerin bu birleşme için ödemesi gereken fatura ise yaklaşık 400 milyon dolara ulaştı. Bu takımlardan Galatasaray geçtiğimiz yıl 70 milyon dolar kredi ile bu süreci tamamlarken, Fenerbahçe'ye 165 milyon ve Trabzonspor'a ise 120 milyon dolarlık kaynak gerekiyor.
Yanlış denge kurulmuş
Kulüplerin borsadaki şirketlerinin gelirleri, futbol takımıyla ilgili medya ve reklam, sponsorluklar, lisanslı ürünler ve isim hakkı ile performans gelirlerini kapsarken, giderler ise ya kulüplere ya da futbol AŞ'lerde bırakılmıştı. Yanlış şirketleşme ve halka arz modelleri nedeniyle kulüplerin sürekli zarar etmeleri, aktiflerini sürekli eritiyor, onları finansal ve sportif rekabette geride bırakıyor. Bunun yanı sıra 2014-2015 sezonundan itibaren hayata geçecek olan UEFA Finansal Fair Play uygulaması da birleşmeyi gerekli kılan başka bir neden.
Bol temettü dönemi bitti
Şu ana kadar Beşiktaş dışında diğer kulüpler birleşme için adımlarını attı ve tamamlayanlar da oldu. Kulüplerden Galatasaray Futbol AŞ ile birleşirken, Fenerbahçe gönüllü çağrıda bulundu ve Trabzonspor da girişimlere başladı. İlk olarak harekete geçen Galatasaray borsada işlem gören hisselerin bir miktarını alarak futbol AŞ ile sportif AŞ'yi birleştirdi. Bu sayede sportif AŞ salt gelir ağırlıklı bir şirket olmaktan kurtulup, kulübün giderlerini de bünyesine almış oldu. Bu nedenle artık sportif AŞ her sene milyon dolarlara ulaşan temettü ödemesi gerçekleştiremeyecek.
İlk yanlıştan Galatasaray döndü
Bu yanlıştan ilk dönen kulüp Galatasaray. Halka arzı ilk gerçekleştiren kulüplerden birisi olan Galatasaray'ın ödediği toplam temettü tutarı 41.5 milyon dolara ulaştı. Galatasaray bu şekilde toplam halka arz gelirinin %99.5'ini iade etmiş oluyor. Galatasaray geçen sene yaklaşık 50 milyon dolar civarında bir banka kredisiyle borsadaki hisselerin önemli bir kısmını çağrı yaparak toplayıp borsada işlem gören %64 civarındaki hisseyi %51'e indirdi. Bu sayede yanlış halka arzın olumsuz etkisini en aza indirirken, diğer taraftan da sportif AŞ ile futbol AŞ'yi de birleştirerek, sadece gelirlerin olduğu giderlerin yer almadığı, gelir ağırlıklı yanlış şirketleşme modelini de ortadan kaldırdı. Galatasaray'ın üzerine düşen yasal yükümlülükleri yerine getirdikten sonra başvuruda bulunduğu Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Galatasaray Sportif Sınai ve Ticaret AŞ'nin (GS Sportif) Galatasaray Spor ve Futbol İşletmeciliği Ticaret AŞ'yi (GS Futbol) devralmak suretiyle birleşmesine onay verdi...
Arzdan 20.8 milyon dolarlık gelir elde eden Kulüp, gelirinin iki katını dağıtmakla birlikte, şimdi futbol AŞ ile sportif AŞ'nin birleşmesi için 70 milyon dolar da kredi aldı. 5 bankadan 6.5 yıl vadeli 70 milyon dolarlık kredi sağlayan Galatasaray bu durumda 20 milyon dolar gelir elde ederken, 110 milyon dolar da masraf yapmış oldu. Kulüp, geçtiğimiz yıl attığı adımla yüzde 37.05 olan halka açıklık oranını düşürerek, sportif AŞ ile futbol AŞ'yi de birleştirdi. Bu dönemde şirket hisseleri mayıs ayında 181 TL civarındayken, geri çağırmanın da etkisiyle 430 TL'ye kadar çıktı. Şirket hisseleri şu sıralar 380 TL civarında seyrediyor.
Sarı Kanarya bu yükle daha fazla yaşayamazdı
Fenerbahçe Sportif AŞ, 2003-2010 arasında yaklaşık 240 milyon dolar nakit temettü dağıttı. Dağıtılan bu temetünün yüzde 15'i, yani 36 milyon doları kulüp dışında mali yatırımcıya gitti. Fenerbahçe, halka arz sırasında 30 milyon dolar gelir sağlamıştı. Fenerbahçe, bu gelir için hissedarlara 2010 dahil 54.8 milyon TL (yaklaşık 36 milyon dolar) üçüncü kişilere kâr payı dağıttı. Kulübün birleşme maliyeti ise yaklaşık 165 milyon dolar olacak. Böylece kulübün kasasına 30 milyon dolar girerken birleşme sürecinin tamamlanması ile birlikte temettü ve birleşme için gerekli finansmanla birlikte yaklaşık 340 milyon dolar çıkmış olacak.
Fenerbahçe 240 milyon dolar dağıttı
Fenerbahçe Sportif AŞ 2003-2010 yılları arasında 365.4 milyon TL net kâr elde etti. Fenerbahçe elde ettiği karın 310.6 milyon TL'lik kısmı kulübe ödenirken, kalan yüzde on beşlik kısmını oluşturan 54.8 milyon TL'lik kısmı (yaklaşık 36 milyon dolar) ise mali yatırımcılara gitti. Fenerbahçe Sportif 2010'da 6.600 bin TL, 2009'da 8.722 bin TL, 2008'de 9.570 bin TL, 2007'de 7 milyon 859 bin TL, 2006'da 6 milyon 869 bin TL, 2005'te 6.7 milyon TL, 2004'te 6.8 milyon TL, 2003'te ise 1.7 milyon TL mali yatırımcılara, yani kulüp dışına gitti. Fenerbahçe Sportif son 7 yılda dolar bazında ise toplam 240 milyon dolar temettü ödedi. Bu tutarın 207 milyon dolarlık kısmı Fenerbahçe Kulübü'ne, 36 milyon doları da borsadaki ortaklara ödendi.
Yıllar itibariyle FB Sportif'in dağıttığı temettüler….
Kulüp
Dışına
Temettü Dağ.Tem.
Yıl miktarı Tutarı
2010 44.000 6.600
2009 58.147 8.722
2008 63.800 9.570
2007 52.393 7.859
2006 45.793 6.869
2005 44.667 6.700
2004 45.333 6.800
2003 11.333 1.700
365.467 54.820
Geçtiğimiz yıl Galatasaray'ın şirket birleşmesini tamamlaması ile birlikte şimdi Fenerbahçe sırasını aldı. Kulüp yönetim kurulu geçtiğimiz ay Fenerbahçe Sportif Hizmetler Sanayi ve Ticaret AŞ'nin, UEFA kriterleri gereği olarak birleştirilmesi için gönüllü çağrı yapılmasına karar verdi. Bu dönemde şirket hisseleri 58 TL'den 71 TL'ye kadar çıktı. 30 Nisan 2011 itibariyle hisse fiyatı 103 TL olarak gerçekleşti.
Fenerbahçe Sportif Hizmetler Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin, UEFA kriterleri gereği olarak kulübün futbol şubesi olarak yapılandırılmasına imkan sağlamak üzere yapılacak ana sözleşme tadilleri ve şirket birleşmesi öncesinde halka açık hisseler için gönüllü çağrı yapılmasına karar verdi. SPK'nın aldığı karara göre, 3 aylık ortalama fiyatı olan 57.98 TL baz alınarak yapılan çağrıda, çağrı tarihi itibariyle hisse senedi fiyatı 88.46 TL olduğundan, (çağrı fiyatı güncel fiyatın altında kaldığı için) Fenerbahçe <http://ekonomi.haberturk.com/etiket/fenerbahçe>'nin bu çağrısı 'cevapsız çağrı' olarak kaldı. Birleşme böylece bedavaya gerçekleştirilmiş oldu.
Trabzonspor da çağrı yapacak
Trabzonspor da, TS Sportif'teki halka açık hisselerin satın alınması için Sermaye Piyasası mevzuatı uyarınca hesaplanacak asgari fiyattan 'gönüllü çağrı' yapmak için girişimlere başladı. Şirketten yapılan açıklamada, "Yönetim kurulumuz bu işlemler öncesinde, TS Sportif'deki halka açık hisselerin satın alınması için Sermaye Piyasası mevzuatı uyarınca hesaplanacak olan asgari fiyattan gönüllü çağrı yapılmasını, bu çağrı işlemi için gerekli olan finansmanın temini için finans kuruluşlarıyla görüşmelerin başlatılmasını ve bu çağrıya aracılık edecek olan aracı kurumun tespit edilmesini oybirliğiyle karar altına almıştır." denildi. Hisselerinin yüzde 25'ini 24 milyon dolarlık bir gelir karşılığında halka arz eden Trabzonspor, 2009'a kadar 43 milyon dolar temettü dağıttı. Kulübün şimdi halka açık olan yüzde 25'lik kısmın toplanması için 120 milyon dolar finansmana ihtiyacı var.
Sonuç:
Kulüplerimizin Halka Arz ve Temettü Durumları
Borsaya açılan dört büyük kulübümüzün borsa maceraları ve borsaya ilişkin parasal göstergeler aşağıdaki tabloyla sizlerle paylaşılıyor. Aşağıdaki tabloya göre, dört kulübümüz halka arzdan toplam 103.357.000 dolar gelir elde ederken, bunun karşılığında toplam 393.063.000 dolar temettü dağıtımı gerçekleştirmişler. Yani, dağıtılan temettünün %37'lik kısmı kulüp dışına gitmiş. Bu oranın nominal karşılığı ise 88.850.000 Dolar'dır. Buna göre toplam halka arz gelirinin %86'lık kısmı kulüp dışına transfer olurken, bu tutar toplam temettü tutarının da %22'sini oluşturuyor. Bu tablo sürdürülemez bir durumu bize anlatıyor.
Sportif AŞ İlk halka arz oranı (%) 30.04.2011 itibariyle halka açıklık oranı (%) Halka arz gelirleri (Bin USD) 2010 yılına kadar dağıtılan brüt temettü (Bin USD) Halka arzdan bu yana üçüncü kişilere ödenen toplam tutar (Bin USD) Kulüp dışına yapılan Tem. ödemelerinin halka arz gelirine Oranı (%) 30.04.2011 itibariyle piyasa değeri (Bin USD) Kulüplerin bugünkü piyasa değerleri üzerinden Sportif AŞ&Futbol AŞ birleşmesi için bulmaları gereken min. kaynak tutarı (Bin USD)
Beşiktaş 16 35 28.528 1.549 465 3.4% 274.044 Gerek Yok
Galatasaray 15 52 20.799 107.974 41.500 99,50% 703.425 Birleşti.
Fenerbahçe 15 15 30.030 240.000 36.000 120% 1.696.311 156.150
Trabzonspor 25 25 24.000 43.540 10.885 45,00% 333.498 120.500
Toplam 103.357 393.063 88.850 86% 276.650
Çünkü kulüplerimiz yanlış şirketleşme ve gelir ağırlıklı yanlış halka arz modeliyle, her yıl kulüp dışına transfer ettikleri milyon dolarlar, kulüplerimizin orta ve uzun vadede aktiflerini eritici bir özelliğe sahip görünüyor. Bu durum kulüplerimizi finansal bir darboğaz içine iterken, aynı zamanda onların orta ve uzun vadede rekabet güçlerini de olumsuz etkiliyor. Borçları nedeniyle transferde zorlanıyorlar, oyuncu ücret ve maaşlarını ödemekte sıkıntı içine giriyorlar. Bu sürdürülemez durumun yanı sıra diğer taraftan kulüplerimizin bir yandan uygulamak ve uymak durumunda kaldıkları kulüp lisanslama sisteminin mali kriterleri ile UEFA Finansal Fair Play uygulamaları da, kulüplerimizi zaten böylesi bir yapılanmanın da içine itiyor.
Sonunda kulüplerimiz (Beşiktaş dışında) borsadaki yanlışlarından geri dönmeye çalışıyorlar. Her ne kadar şirket birleşmeleriyle kulüplerimiz artık bundan sonra yüksek tutarda temettü verme durumunda olamayacaklarsa da, ancak borsada hala var olan yüksek oranlı hisseler, kulüplerimiz temettü dağıttığı sürece onların başlarında demoklesin kılıcı olarak sallanacakmış gibi görünüyor.