NOT DEFTERİ / Uğur Tandoğan tandogan2007@hotmail.com Jan Chipchase 38 yaşında bir İngiliz; Fin şirketi Nokia için çalışıyor. Dünyayı dolaşarak cep telefonunun insan yaşamındaki yerini, değişik kullanım alanlarını keşfediyor. Nokia'nın gelecek modelleri için fikirler topluyor. Yeni modeller hakkında görüş alıyor. The New York Times Gazetesi'nde, Chipchase ile bir söyleşi vardı (Can the Cellphone Help End Global Poverty?-13 nisan 2008). Bakınız neler buldum. Enformasyonun ekonomik değeri Enformasyon çok değerli. Cep telefonu ile bu değeri anında gereken yere ulaştırabiliyorsunuz. Nepal'de yoksul çiftçilere telefonu olan bir kişi yardımcı oluyormuş. Çiftçiler ürünleri ile bu kişiye geliyorlarmış. O da, değişik pazarlardaki ürün fiyatlarını telefonu ile öğrenerek çiftçilere söylüyormuş. Onlar da ürünlerini, para edecek pazarlara götürüyorlarmış. Harvard Üniversitesi'nden bir profesör Hindistan'da bir araştırma yapmış. Güney Hindistan'daki balıkçılar cep telefonu kullanmaya başlamışlar. Daha balığa çıkmadan siparişleri alıyorlarmış. Bu araştırmaya göre, cep telefonu kullandıktan sonra balıkçıların kârları yüzde 8 artmış ve pazarda fiyatlar yüzde 4 düşmüş. London School of Business 2005 yılında yaptığı bir araştırmada cep telefonlarının milli hasılaya etkisini hesaplamışlar. Her 100 kişide eklenen 10 telefonun, toplam milli geliri yüzde 0,5 artıracağını tahmin ediyorlar. Cep telefonun diğer kullanım alanları Güney Afrika'da devletin sağlık görevlileri cep telefonu ile veremli hastalara SMS mesajları yolluyor, onlara almaları gereken ilaçlarını hatırlatıyorlarmış. Kenya'da ise yurttaşlar doktorlara yüz yüze sormaya çekindikleri konuları yine cep telefonundan yolladıkları mesaj ile çözüyorlarmış. Konular AIDS, göğüs kanseri, zührevi hastalıklar. Uganda'da ise cep telefonu daha değişik bir kullanım alanı bulmuş. Anne sıtmalı çocuğunu üç saat ötedeki doktora taşıyacak. Ama doktor yerinde yoksa bu boşa bir çaba olacak. O zaman cep telefonu ile doktora ulaşıyor ve gereken bilgiyi alıyormuş. Cep telefonun yarattığı işler Muhammet Yunus, az gelişmiş ülkelerdeki kadınlara küçük krediler açarak onların girişimci olmalarını sağlayan, Grameen Bank kurucusu. Kadınlar da bu kredilerle kendilerine gelir getirecek inek, koyun, keçi vb. şeyler alıyorlar. Bir gün birisi Yunus'a şu basit soruyu sormuş: "İnek almaları için kredi veriyorsunuz da, neden telefon almaları için vermiyorsunuz?" Bir basit sorudan yola çıkan bu proje Bengladeş'te 250 bin kadına ulaşmış. Bu kadınlar cep telefonları ile köylerinde telefon hizmeti veriyorlarmış. Verilen kredi 150 dolar. Bengladeş'teki bu uygulama Rwanda, Uganda, Cameroon, Indonesia ve diğer az gelişmiş ülkelere de yayılmış. Grameen Phone, yılda 1 milyar dolarlık geliri ile Bengladeş'in en büyük telefon şirketi olmuş. Jan Chipchase, yaptığı alan çalışmasında Uganda'da bir başka ilginç kullanıma tanık olmuş. Diyelim ki, şehirde çalışan bir oğul köydeki annesine para yollayacak. Bir hazır kart satın alıyor. Köyündeki telefoncu kadına telefon ederek bu hazır kartın şifresini söylüyor. Köydeki telefoncu kadın bu kontörü kendi telefonuna yüklüyor. Bu kartın değeri üstünden komisyonunu alıp, gerisini anneye veriyormuş. Birleşmiş Milletler'in yaptığı bir tahmine göre 2020 yılında dünya nüfusunun dörtte biri kenar mahallelerde yaşayacakmış. Bu nedenle, bu dar gelirli kişilerin bir telefonda arayacağı şeyler önem taşıyor. Jan, Ghana'da, 40 bin mültecinin yaşadığı bir yerde "açık dizayn stüdyosu" açmış. Kişilerden hayallerindeki cep telefonunu burada çizmelerini istemiş. Herkes ihtiyaçlarına göre telefonda ilginç özellikler istemiş. Örneğin, insanlar telefon, mayın taramalı, hava durumunu tahmin etmeli, Kabe'nin yönünü göstermeli şeklinde ilginç önerilerde bulunmuşlar. Sonuç Cep telefonlarının işte ve özel yaşamımızda çok önemli yeri var. Bunu artık kanıksamışız. Ama bir iletişim aracı olarak az gelişmiş coğrafyalarda katkısı müthiş. Çevrenizdeki az gelişmişlerin telefondaki geyik muhabbetlerine bakarak bu değerli araca kızmayınız.