Geçtiğimiz hafta içinde Alman Anayasa Mahkemesi'nin ve Amerikan Merkez Bankası'nın aldığı kararlar günü kurtardı, geleceğe yönelik beklentileri farklılaştırdı; fakat kalıcı çözüm yönünde doğrudan veya dolaylı herhangi bir katkı söz konusu değil. Küresel ölçekte yaşanan ve etki alanı genişleyen durgunlaşmanın likidite sıkışıklığından değil, ağırlaşmış yapısal sorunlar ve buna bağlı riskten kaçınma eğiliminden kaynaklanıyor olması orta vade açısından olumlu düşünmeye izin vermiyor. Zira parasal genişleme rekabet koşulları ve gelir dağılımını daha da olumsuzlaştırarak küresel talebi daraltabilir, durgunluğu derinleştirebilir, devlet tahvillerini güvenli liman olmaktan uzaklaştırarak kırılganlığı iyice artmasına katkı yapabilir, asıl önemlisi beklentileri farklılaştırarak bu olumsuz eğilimleri olumluya dönüştürmek mümkün görünmüyor.
Söz konusu kurumlardan gelen kararlardan sonra Amerikan Doları'nın tüm paralara karşı değer kaybettiğine, sermaye piyasaları ne emtiaların kontrollü bir şekilde yükseldiğine tanık olduk. Bu eğilimlerde Federal Reserve'nin aldığı kararlar görece daha fazla belirleyici oldu. Euro Bölgesi'nden zaman içinde yaşanacak parasal genişlemenin boyutuna olan belirsizlik, etkinin ikincil kalmasına sebep oldu. Amerikan ekonomisine göre Euro Bölgesi'nin daha sorunlu olduğu kanaati oldukça güçlü iken ABD para otoritesinden gelen kararlar kafaları karıştırdı. Eğer kararlar yerinde ve isabetli ise ABD ekonomisinin varsayılan ve fiyatlanandan çok daha kötü bir durumda olması gerekir!.. Ya da alınan kararlarda küresel eğilimlere ilişkin çıkar hesaplarımı belirleyici oldu diye sorgulamak ihtiyacı gündeme gelebilir... Özetle söylemek gerekir ise piyasaların varsaydığından daha farklı sebepler ortaya konulan parasal genişleme tercihinde daha etkili hale gelmiş olabilir!... Sınırsız bir süre için her ay 40 milyar dolarlık uzun vadeli ipotek senedi alacaklar, mali sektörde aktif yapısının daha likit ve kaliteli hale gelmesine katkı yapacaklar; daha önce verdikleri likiditeyi çekmeyecekler ve 2015 yılına kadar kısa vadeli faizleri sıfıra yakın düzeyde tutacaklar! Bu cömertlik bankaların kredi politikasını gevşetirken, Amerikalıları risk almaya istekli hale getirecek ve ekonomi durgunluktan çıkacak!.. Bu aşamada sormak gerekiyor doların diğer paralara karşı değeri ne olur? Menkul ve gyari menkul şeklindeki varlık değerleri ve emtia fiyatları arasındaki yükseliş yarısını hangisi kazanır? ABD ekonomisi zaten benzer kararlar alarak bu sermaye düşmemiş miydi?..
Euro Bölgesi'nin durumu ise hâlâ çok karışık. Avrupa Merkez Bankası 3 yıla kadar devlet tahvili alımını limitsiz olarak yapabilecek; 10 yıla kadar vadeli olanları Avrupa İstikrar Mekanizması (ESM) yapacak. Euro Bölgesi'nde mali sektörün ortak bir şekilde denetlenip düzenlenmesi için yeni bir sistem kurulacak ve gerekli kaynak büyük ölçüde ESM'den karşılanacak! Ayrıca başvuran üye ekonomilerin ihtiyacıda şartlı olarak yine ESM tarafından karşılanacak. Buraya kadar kulağa hoş gelen bir hikaye yazmışlar ve Alman Anayasa Mahkemesi engeli bir şekilde aşılmış. Fakat bu aşamada sormak gerekiyor ESM'nin ihtiyaç duyacağı kaynağın boyutu ne olacak ve nasıl karşılanacak? Belli ki üye ekonomilerin bütçelerinden yeni bir katkı gelemeyecek ve IMF'den gelecek destek görece önemsiz kalacak; Fakat Avrupa Merkez Bankası'ndan kullanılacak avanslar kontrolsüz bir şekilde artabilecek... Tasarım söz konusu ihtiyacı azalmaya çalışan bir görüntü sergilese de muhtemelen başaramayacak... Diğer taraftan sorunlu üyeler ESM'ye başvurmak yerine kamu borçlanma stratejisini tümüyle değiştirip bütün ihtiyaçlarını 3 yıl veya daha kısa vadeler ile karşılamaya çalışırsa ne olacak?.. Ya Euro Bölgesi'nde yaşanacak parasal genişlemeyi sınırlı tutmak için gerçekler hiç konuşulmayacak, ya da ABD'de yaşanan parasal genişleme Avrupa'da yaşananın yanında görece çok küçük kalacak... Okyanus ötesinden değişik kanallarla gerçekler hatırlatıldığında giderek sertleşen dalgalanmalar yaşanacak, istikrarsızlık artacak, Kuzey ve Güneş'deki üyeler birbirine girecek...
Nispeten belirginleşen parasal genişleme durumlarına göre piyasalarda sert ve yıkıcı dalgalanmalar yaşanabilir, başta gelişmiş ekonomilerinki olmak üzere 2013 yılında merkez bankaları telafisi imkansız itibar kaybına uğrayabilir. Spekülatif gel-gitler rekabet koşulları ve gelir dağılımını iyice olumsuzlaştırarak durunluğu derinleştirebilir. Durgunluk dalgalı bir şekilde derinleşir iken enflasyon ve işsizlik artabilir. Emtia fiyatlarındaki artış, menkul ve gayri menkul şeklindeki varlıkların değerinde yaşanan değişime büyük fark atabilir. Küresel soruna, uzlaşıya dayalı küresel çözüm üretememenin birikmiş maliyeti büyük bir kaosun sebebi olabilir.
Kısa vade açısından algılamalar farklılaşacak ve muhtemelen başdöndürücü bir değişkenlik sergileyecek. Fakat orta vade açısından taşınan riskleri azaltmak adına bu son fırsat sayılabilir... Ne de olsa bindik bir alamete, gidiyoruz daha iyi olmayan bir yerlere... Koşulları değiştiremiyorsan, parasal genişleme ile geniş kesimleri aldatarak günü kurtarmak, ancak herkesi aptal yerine koyan büyük aptalların çözümü olabilir... Bu kafa anak korumacılığı hortlatarak istikrarsızlığı daha önce görülmemiş seviyelere sıçratabilir...