Yabancı özelleştirme için de gelmiyor doğrudan yatırımlar 6 milyarı aşam

Doğrudan yabancı yatırımların tutarı iki yıldır 6 milyar doların birazcık üstünde adeta sabitlenmiş gibi görünüyor. Doğrudan yatırımların 2009 yılını 6 milyar dolarda kapatmasında kuşkusuz küresel krizin de etkisi vardı. Ancak Türkiye ekonomisinin tahminlerin çok üstünde büyüdüğü, ekonominin toparlandığı 2010 yılında da doğrudan yabancı yatırımlarda artış kaydedilemedi. Yabancı sermaye girişi 2009 yılında 6 milyar 250 milyon, 2010 yılında ise 6 milyar 260 milyon dolar olarak gerçekleşti.

19 milyardan 6 milyara

Doğrudan yatırımların tutarı 2004 yılından önce milyar doları bile bulmuyordu. İlk kez 2004'te milyar dolar sınırı aşıldı. Doğrudan yatırımlar 2005 yılıyla birlikte tırmanışa geçti. Söz konusu yıl 8.5 milyar dolara çıkan doğrudan yatırımların tutarı, 2006'da 17.6 milyar dolar oldu. 2007, 19.1 milyar dolarlık doğrudan yabancı sermaye girişinin gerçekleştiği rekor yılı olarak kayıtlardaki yerini aldı. Yön, 2008'de aşağı döndü, ama yine de 14.7 milyar dolarlık bir doğrudan yatırım vardı.

2009 ve 2010 yıllarında ise 6.3 milyar dolarlık doğrudan yabancı sermaye girişi oldu.

Yani, 2007 yılında kırılan 19.1 milyar dolarlık rekordan sonra iki yıl içinde üçte birden fazla bir azalmayla 2009 yılında 6 milyar dolara inildi; 2010'da da değişen bir şey olmadı, doğrudan yabancı sermaye yatırımı açısından bir gelişme kaydedilemedi.

Harç bitti yapı paydos mu?

Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının 20 milyar dolara dayanmışken nasıl olup da iki yıl içinde 6 milyar dolara indiğini irdelerken, rekor düzeydeki bu girişin kaynağına bakmak gerekiyor.

Doğrudan yabancı sermaye, Türkiye'ye ne yazık ki pek yeni yatırım yapmak için gelmedi. Ağırlıklı olarak mevcut tesislerin satın alınması için sermaye getirildi. Mevcut tesislerin de çoğu kamuya aitti; yani yüklü miktardaki girişler, özelleştirme uygulamaları çerçevesinde gerçekleştirilen satışlar sayesinde sağlanabildi.

Son yıllarda özelleştirilecek büyük ölçekli varlık pek kalmadı. Kalanlara ve özelleştirilmeye çalışılanlara da yabancı ilgisi azaldı. İlgideki bu azalmada küresel kriz de büyük rol oynadı kuşkusuz. Bütün bunların sonucunda da doğrudan yabancı sermaye girişinde dramatik bir düşüş ortaya çıktı.

Yüzde 72'si hizmetlere geldi

2002-2010 dönemini kapsayan dokuz yılda 75 milyar dolarlık doğrudan yatırım girişi oldu. Bu tutarın yüzde 72 oranında 53 milyar dolarlık bölümü hizmetler sektöründeki girişlerden kaynaklandı.

Hizmetler sektöründeki girişlerin çok büyük bölümü de haberleşme ve finans alt sektörlerindeki girişlerden oluştu. Bu iki alt sektördeki doğrudan yabancı yatırım girişleri, ağırlıklı olarak özelleştirme yoluyla satılan işletmeler için getirilen dövizlerden meydana geldi.

Hizmetler sektörünün toplamdaki payı, 2005 ve 2006 yıllarında yüzde 90'a dayandı.

İşte daha önce de değindiğimiz gibi hem satılacak çok büyük ölçekli varlık kalmaması, hem küresel krizin yarattığı olumsuz koşullar yüzünden özelleştirilmeye çalışılan varlıklara fazla istekli çıkmaması yüzünden doğrudan yatırımlar son iki yıldır hızlı bir gerileme gösterdi.

Türklerin yurtdışı yatırımları

Yabancıların Türkiye'de yaptıkları doğrudan yatırımlardaki kadar olmasa da, yurtiçinde yerleşiklerin yurtdışında gerçekleştirdikleri yatırımlarda da azalma var. Yurtiçi yerleşiklerin dışarıdaki yatırımları 2008 yılında 2.8 milyar dolarla rekor kırmıştı. Dışarıdaki yatırımlar 2009 yılında 2 milyar dolara, geçen yıl da 1.8 milyar dolara indi.

Yabancıların Türkiye'deki yatırımlarında hizmetler sektörü açık ara öne çıkıyordu. Yurtiçinde yerleşiklerin yurtdışındaki doğrudan yatırımlarında ise hizmetler sektörünün payı 2002-2010 dönemini kapsayan dokuz yıl ortalamasında yüzde 48 düzeyinde bulunuyor. Söz konusu dokuz yıllık dönemde yurtdışında yapılan 13 milyar dolarlık doğrudan yatırımın 6.3 milyar dolarını hizmetler sektörü yatırımları oluşturuyor.