Wall Street'in en çok konuşulan kahramanlarından biri, bir insan değil, bir süre: "T+1.” Evet, doğru okudunuz! Kim derdi ki bir takas süresi, bir gün manşetlere taşınacak kadar önemli hale gelecek?
Zamanı geriye saralım biraz. Her şey, genç ve cesur bireysel yatırımcıların Ocak 2021’de Reddit'teki r/WallStreetBets forumunda toplanmasıyla başladı. Bu cesur savaşçılar, zor durumda olan bir video oyun perakendecisi olan GameStop'u seçtiler ve dev hedge fonlarının karşısına dikildiler. Hedge fonları, GameStop hisselerinin düşeceğine dair yüklü açığa satış pozisyonu aldılar. Açığa satış, yatırımcıların, ellerinde olmasa dahi ödünç aldıkları hisseleri satarak, fiyat düştüğünde daha düşük bir fiyattan geri almayı planladıkları bir stratejidir. Ancak küçük yatırımcılar, "GameStop'a destek olun!" sloganıyla hisseleri topluca satın aldı ve hisse fiyatını yukarı fırlatarak bu oyunu bozdu.
Bu destansı savaş sırasında başka bir karakter daha sahneye çıktı: “T+2 takas süresi.” Bu gizemli kahraman, bir işlemin gerçekleşmesinden iki iş günü sonra tamamlanması gerektiğini belirtiyor. Ne var ki, bu süre zarfında Robinhood ve diğer işlem platformları, işlem hacmi ve teminat gereksinimleriyle boğuşurken, kullanıcılar "Neden hisse alıp satamıyoruz?" diye haykırıyordu. İşte burada, T+2'nin karanlık tarafı ortaya çıktı: Likidite krizi! GameStop olayları, Wall Street'te bir devrimi tetikledi. T+2'nin tahtı sallanmaya başladı ve yerine daha genç, daha çevik bir kahraman aday değerlendirmeye alındı: T+1!
Geçtiğimiz hafta da bu devrim gerçekleşti. Daha önce de benzer bir çalışma yapılmıştı, 2017'den önce ABD piyasaları T+3 takas döngüsüyle çalışıyordu ve o dönemki çalışmalarla birlikte takas süresi T+2 olmuştu. Şimdi ise T+1 uygulanmaya başlandı. Üstelik bunu kıtasal bir hareket haline getirmek için Kanada, Arjantin ve Meksika da buna katılıyor.
ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nun (SEC) Başkanı Gary Gensler, geçişten bir hafta önce yaptığı açıklamada “Takas döngüsünü kısaltmak aynı zamanda piyasalara da yardımcı olacaktır çünkü vakit nakittir ve vakit risktir. Bu, piyasamızı daha dirençli, zamanında ve düzenli hale getirecektir” diyerek, bu geçişte önemli rolün GameStop olaylarına ait olduğunu da resmi olarak vurguladı.
Bu gelişmenin piyasa üzerindeki etkisi operasyonel risk ve karşı taraf riski üzerinden hissedilecek gibi görünüyor. Özellikle ABD dışındaki fon yöneticilerinin, bu hızlandırılmış süreçte en büyük zorluğu yaşaması bekleniyor çünkü varlığı bulmak için daha az zamanları olacak. Aynı şekilde Amerikan hisse senetlerini ödemek için USD kaynağı sağlamak zorundalar. Dolayısıyla bu önemli adımın, ülkemiz de dahil olmak üzere İngiltere, AB, İsviçre ve diğer gelişmiş pazarlardaki takas sürelerini de etkileyeceğini söyleyebiliriz. Ülkemizde özellikle Amerika piyasalarında işlem gören hisse senetlerine ve borsa yatırım fonlarına yatırım yapan menkul kıymet yatırım fonları ve emeklilik yatırım fonları için de bir süre sonra yatırımcıların talepleri doğrultusunda, takas süreleri ile ilgili olarak fon izahnamelerinde değişiklik yapmaları söz konusu olabilir. Şu anda bu tür fonları alırken T+1, satarken ise genellikle T+3 ve hatta kimi zaman T+4 takas tarihi uygulandığını görüyoruz. Bu fonlar doğrudan etkilenirken, bizim borsamızdan da global piyasalarla yeknesaklık açısından benzer bir adım gelmesi de beklenebilir. Elbette Takasbank, MKK, aracı kurum teknolojilerinin de buna uyumlu hale gelmesi için ek çalışmalar gerekecektir.
Günümüzde kripto varlıkların her daim işleme açık olduğunu ve takasının da saniyeler içinde gerçekleştiğini düşünürsek, finansın ötesine giden yolculukta, hisse senedi borsaları gibi merkezi finansal sistemlerin de bu seviyeye gelmesi kaçınılmaz olacaktır. Güzel bir gelecek için…