André Rieu, Johann Strauss Orchestra ve Emma Kok’un “Voilà” şarkı performansını izlemeyenler için, şarkıyı söyleyen 15 yaşındaki Emma mide felci geçirmesine rağmen üstün performansı ile ödüller alan bir genç sanatçı.
Kur-faiz-enflasyon sarmalındaki Arjantin henüz enflasyonla felç geçirmese de seçim sonrası Milei’nin Maradona’nın performansı gibi “Tanrı’nın Eli” ile bir mucize yaratıp yaratmayacağı herkesin merakı.
22 Ağustos 2023 tarihli yazımda “İstanbul Ekolü Manifestosu” atıfımla “merkez bankacılığı (ve bağımsızlığı) sona ermiştir” diyerek en liberal Avusturya İktisat Okulunu ve Liberteryenleri dahi İstanbul Ekolüne davet ettiğimi hatırlatmıştım.
El Loco ve Ancap lakaplı Milei on tane kitabı ve iki katından fazla makalesi ile Avusturya İktisat Okulundan ve liberteryen bir anarko-kapitalist (Ancap) ekonomist. Milei merkez bankasını kapama kararının pazarlığa açık olmadığını duyurdu. Hedefi El Salvador gibi çift para sistemi ile dolar ve Bitcoin’i resmi para olarak kullanmak.
IMF’den alınan 44 milyar dolar kredi yetmeyince, Arjantin Çin ile swap yaparak Yuan cinsinden borçlanmış ve rezervleri üzerinden likidite ihtiyacını düzeltmeye çalışmıştı. Merkez bankalarınca swaplar IMF’i by-pass etmek için tercih ediliyor. Çin IMF’in önünde dünyadaki en büyük kreditör ülke. Arjantin’de de.
BRICS üyesi Brezilya’da Lula seçildikten sonra Arjantin ile ortak para birimine geçmeyi teklif etmişti. Milei durdurmazsa Arjantin ocak başında BRICS’e dâhil oluyor. Bize gelirsek, ana akım yorumlarda, haziran öncesinde dünyada olmayan hesaplama şekli ile swaplar rezervden düşürülürken artık artmaya devam ederken yeni yorumlarda rezervlere dâhil ediliyor. Niye düşülmemesi gerektiğini burada yazmıştık.
ABD’de yumurta fiyatlarının üretici kartellerince manipüle edildiği mahkeme kararı ile somutlaştı. 18 Ocak 2023 Yumurta yazımızda anlatmış, Fed’in ortodoks para politikası değil demiştik. Arjantin’in faiz artışlarının geç kaldığı ve yapısal reformlar olmadığı için işe yaramadığı ana akım ortodoks yorumlarda sıkça yer alırken, bugün tahvil faizlerimizdeki artışa resesyon ve stagflasyon emaresi mi yorumları yapıyorlar.
Yatırım, üretim, istihdam, ihracat için faiz indirilirken manşet yerine çekirdek enflasyon alındı diye negatif reel faizi eleştiren ana akım yorumlar, bugün faizin seviyesi ve beklenen enflasyona göre pozitif reel faiz var diyor. Geçen hafta kamuda istihdam tartışması vardı.
TÜİK’e göre kamuda istihdam özel sektöre göre daha hızlı azalırken, imalat, maden, enerji temini olarak kısaca sanayi diye adlandırılabilecek başlık kamu ve savunmanın payından hızlı azalmış.
Bećirović, Plojović ve Ujkanović (2010) Almanya’nın faizler düşerken ve artarken, 1950-1986 arasında dört seferde yaptığı faiz artışlarının işsizlik ve şirket iflaslarına etkisini yazmışlar.
Faizlerin yükselmesi ile faiz giderlerinin artmasının ancak daha hızlı ekonomik büyüme ile kompanse edileceğini, ödeme gücü olan şirketlerin birleşme ve satın alımlarının üretimde tekelleşmeyi yaratacağını belirtmişler. Enflasyonla nominal büyüme döneminden, çıktı açığı ve enflasyon dönemine faiz artışları ile gidilmesi gerçeğini ana akım yorumlar daha önce acı reçetelerle açıklıyordu.
Voilà acı reçete. Peki, reçeteye dair bulgular şimdi niye değiştiriliyor? Fed’in analitik bilançosunda ters repo miktarı bir haftada 62 milyar dolar azaldı. Bank Term Funding programı 113 milyar dolara ulaştı. Her iki kalem hızla artıyor. M1, M2, rezerv para, parasal taban ve mevduatlar azalmaya devam ediyor.
Hazinenin son ihalesine teklif gelmemişti. ABD tahvillerinden çıkış sürerken “Institute of International Finance” son üç ayda gelişmekte olan ülkelere portföy yatırımlarının 33 milyar dolar azaldığını raporluyor. IMF Bloğundaki Ahn vd. (2023) doğrudan yatırımlar yakın ülkelere giderken gelişmekte olan ülkeler daha riskli görülüyor.
ECB’nin 22 kasım raporu Euro bölgesi için makro finansal şartlar zayıfladı yazdı. T2S Target devreye girdi. Birleşmiş Milletlerdeki tarihi oylamada, OECD’nin küresel vergi liderliğini rafa kaldıran gelişme ile servet vergisi ve vergi cennetleri dâhil yeni vergi çerçevesi, AB ve ABD’nin hayır oylarına rağmen kabul gördü. Haliyle bunlar sermaye hareketlerini etkileyecektir.
Voilà. C’est tout.