Önce 2 tesbit yapalım. (1) Benzin üç gün önce 3 TL'den satılıyordu da 3 gün sonra mı 4 TL'den satılmaya başlandı ?. Hayır. Adım adım benzin fiyatları yükseldi.(2) Benzin fiyatının yapısı başka idi de 3 günde mi değişti? Hayır. Benzin fiyatının yapısı çok uzun süredir değişmedi. Fiyatın yüzde 65'e yakın bölümü vergiden oluşuyor.
Benzin fiyatı 4 TL'ye ulaşınca medya konuyu gündemin başıma taşıdı. Hükümet de medyadan etkilendi ve benzin fiyatını aşağıya çekme arayışları başladı.
Benzin fiyatının temelinde dünya petrol fiyatlarındaki değişim var. Bu temel veri. Daha sonra rafineri çıkış fiyatı, vergi ve dağıtıcı maliyet ve karı var.
Rafineri çıkış fiyatının oluşumu bilinmiyor. Diğer yüklerin oluşumu belli.
Demek ki fiyatı geriletmek için (1) Ya rafineri fiyatında bir düzetme yapılabilir (2) Ya vergiler azaltılabilir (3) Ya da dağıtıcı karı ile oynanabilir.
Rafineri fiyatı ve dağıtıcı karı ile oynanarak fiyatta önemli düzeltme yapmak çok zordur. Yapılsa bile indirim çok az olur. Örneğin benzin fiyatı 4 TL'den 3.90 TL'ye geriler. Beş gün sonra gene 4 TL olur.
Bu durumda fiyatı aşağıya çekmede oynanabilecek tek kalem vergi yüküdür.
Ne var ki petrol ve doğalgazdaki vergi yükü bütçenin ana gelir kalemlerinden biri.
2010 bütçesinde petrol ve doğalgazdan alınacak ÖTV'den 30.6 milyar TL gelir bekleniyor. Petrol ve doğalgazdan yıl içinde alınacak KDV gelirinin ise 10 milyar TL olması bekleniyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, dün sabah ayak üstü yaptığı bir açıklamada "Dağıtım şirketlerinin bazılarının 4 TL.ya yükseltikleri benzin fiyatının 3.85 TL'ye indirmelerinin beklendiğini " söyledi.
Acaba benzin fiyatının 4 TL'den 3.85 TL'ye gerilemesi kamuoyunu tatmin edecek mi ?
Veya tatmin etmez ise ne olacak?
Burada bir mahkumiyet var. Petrol ve doğalgaz tüketicisi ne fiyatla olur ise olsun, petrol ve doğalgaz kullanmayı sürdürmeye mahküm. Üç gün şikayet edilse, tüketim gerilese de dördüncü gün tüketim eski seviyeye çıkıyor.
Tüketicinin kabul etmesi gereken bir başka gerçek de şudur. Hükümet vergi fedakarlığı yapamayacağına, rafineriler ve dağıtıcılar zararına çalışamayacağına göre, benzin fiyatlarında önemli ölçüde gerileme görülemez. Tersine benzin fiyatlarındaki artış devam edecektir.
Hele hele, 2011 yılında petrol fiyatlarını yükseleceği hakkındaki tahminler gerçekleşir ise, gelecek yılın sonunda benzin fiyatı 5 TL dolayına çıkabilir.