Birleşmiş Milletler’e göre, tüm yasadışı faaliyetlerden elde edilen suç gelirleri yaklaşık Küresel Gayrisafi Yurtiçi Hasıla’nın %3,6’sı veya 2,1 trilyon ABD dolarına denk geliyor.
Bu rakamlar içinde vergi suçlarıyla mücadele küresel politika belirleyiciler için güncelliğini kaybetmeyen bir başlık. Bu yönüyle, vergi suçları, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler bakımdan ortak bir sorunun paydası. Sorun, başta hükümetlerin gelir toplama gücünü engelleme ve hukuki ve mali sisteme olan güveni sarsmak olmak üzere çok bileşenli ve katmanlı olumsuz sonuçlara neden olmaktadır.
OECD tarafından 29 Mayıs 2024 tarihinde yayınlanan “Vergi Suçlarına Karşı Ulusal Strateji Tasarlanması”* başlıklı rapor konuyu tüm yönleriyle ele alan kapsamlı bir içerik sunuyor. Rapor, OECD’nin Vergi Suçları ve Diğer Suçlar Görev Gücü üyelerinin uygulamalarından yararlanarak, vergi suçlarıyla mücadele için ulusal bir strateji benimsemenin gerekçelerini ortaya koymakta ve ülkelerin bu tür stratejiler tasarlama çabalarını desteklemektedir.
Ulusal vergi suçu stratejileri ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte tartışmasız en önemli kısmı stratejisidir. Bu da her ülkenin güvenlik açıklarını belirlemek için kendi risk değerlendirmesini yapmasını ve potansiyel suistimal alanları belirlemesini gerektirmektedir. Rapor, meseleyi beş ana başlıkta almaktadır. Öne çıkan başlıklar şu şekilde;
Ulusal bir vergi suçu stratejisinin geliştirilmesi bakımından sistem tehdit ve kırılganlıklarının anlaşılması önemlidir. Vergi suçlarını önlemek ve soruşturmakla görevli makamların, stratejilerinin ana önceliklere etkili bir şekilde yanıt vermeye odaklanması kaynakların en etkili şekilde kullanılmasını sağlamalarına yardımcı olacaktır.
Ölçülebilir hedeflerin oluşturulması, risklerin önceliklendirilmesi, ana eylemlerin belirlenmesi gereklidir.
Bu bölüm hem vergi suçlarının gelişimini hem de bu tür suçlarla mücadele için yeni araçların, uygulamaların ve politikaların mevcudiyetini dikkate almak için stratejinin nasıl etkili bir şekilde izlenebileceğini ve değerlendirilebileceğini ele almaktadır.
Türkiye’nin, Raporda mevcut yaklaşımları karşılama çabasında olduğu tespitini yapabiliriz. Hazine ve Maliye Bakanlığı 2024-2028 Strateji Planı**, konuya sınırlı da olsa bir bakış sunuyor. Buna göre, “Kayıt Dışı Ekonomi ile Mücadele Etmek ve Mali Suçları Azaltmak” amacından hareketle “Risk bazlı analiz çalışmalarıyla vergi kayıp ve kaçağı ile kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin önlenmesine katkı sağlanması “ hedefi belirlenmiştir.
Vergi kayıp ve kaçağı ile kayıt dışılığın önlenmesine yönelik olarak; teknolojiyle desteklenen süreçler geliştirilecek, risk odaklı analiz çalışmaları yapmak üzere Risk Analizi Değerlendirme ve Araştırma Sisteminde (RADAR) yeni risk senaryoları hazırlanacaktır. Ayrıca Vergi kaçakçılığı ile mücadele kapsamında analiz ve değerlendirme çalışmaları yapılacaktır. Türkiye’nin çerçeve uyumu önemli olmakla birlikte, stratejilerin etkin ve mükellef haklarına uygun biçimde hayata geçirilmesi en az ulusal stratejinin varlığı kadar önemlidir.
*OECD (2024), Designing a National Strategy against Tax Crime: Core Elements and Considerations, OECD Publishing, Paris
**Hazine ve Maliye Bakanlığı 2024-2028 Stratejik Planı