Vadesiz çek sorunu kriz ile ortaya çıkan bir sorun değil ama, kriz, sorunun boyutunu büyüttü.
Çok sayıda kişi vadesiz çek nedeniyle hapiste.
Vadesiz çek sorunu ile ilgili olarak yapılacak yasal düzenlemeler eskiden beri farklı baskı gruplarının etkisi ile doğru dürüst sonuçlandırılamadı.
Son tasarı da büyük değişikliklere uğradı.
Ve de sürpriz bir zamanlama ile önceki akşam yasalaştı.
Yasa, karşılıksız çek verenler ve bu nedenle hüküm giyenlere borçlarını ödemeleri için 2 yıl süre tanıyacak.
Bu süre içinde borcunu ödemeyenler tekrar cezaevine girecek.
Düzenleme, taraflar arasında anlaşmaya da imkan sağlıyor. Anlaşma olmaması ve 2 yıl içinde borcun ödenmemesi halinde karşılıksız çek verenler cezaevine dönecek.
Bankaların bin lira olan yükümlülükleri 600 liraya indirildi.
Buna göre banka, hamile, talep ettiği takdirde süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının hiç bulunmaması halinde, çek bedeli 600 lira veya üzerinde ise 600 lira, bu tutarın altındaysa çek bedelini ödeyecek.
Banka, çekin karşılığının hesapta bulunmamasına rağmen hamiline ödenmesinin geciktirilmesi, kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın hamile ödenmesinin geciktirilmesi hallerinde çek hamiline, her geçen gün için binde 3 gecikme cezası ödeyecek.
Üzerindeki tarihten önce ibraz edilen çekin karşılığının kısmen veya tamamen ödenmemiş olması halinde, hukuki takip yapılamayacak.
İleri tarihli çeklerle ilgili hukuki takip yapılabilmesi için, çekin düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve "karşılıksızdır" işlemine tabi tutulması şart olacak.
Yasaya göre 1 Kasım 2009'a kadar karşılıksız çek vermek suçundan haklarında soruşturma veya kavuşturma başlatılmış ya da kesinleşmiş bir hükümle mahkum olan kişiler düzenlemeden yararlanacak.
Karşılıksız çek veren ile parasını alamadığı için konuyu mahkemeye taşıyan kişi belirledikleri miktarların belirledikleri vadelerde ödenmesi konusunda anlaşırsa soruşturma ve kovuşturma duracak, cezaevinde bulunanlar dışarı çıkacak.
Taraflar isterlerse 10 yıllık bir vade yapabilecek. Karşılıksız çek veren, ödemeleri aksattığı takdirde ise mahkemeler tekrar başlayacak, cezaevinden çıkan geri dönecek.
Taraflar anlaştıklarını 1 Nisan 2010'a kadar ilgili mercilere bildirecek.
Karşılıksız çek düzenleyen, adına karşılıksız çek düzenlenen ve ileri düzenleme tarihli çek üzerinde yazılı tarihe göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmayanlar hakkında karşılıksız çıkan her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilecek.
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, elindeki çekleri bankalara iade edecek. Bu kişiye yeni bir çek hesabı açılamayacak.
Karşılıksız çekle ile ilgili hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilen ya da mahkemede beraat eden kişiler hakkındaki çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kaldırılacak.
Çeki şirket sahipleri ya da mali işlerden sorumlu müdürler imzalayabilecek.
Esnaf çekleri de tacir çeki sayılacak.
Taahhütname veren borçlu, borcunun üçte birini birinci yıl içinde ödeyecek.
Yasa hiç yoktan iyidir. Ancak karşılıksız vadeli çek sorununa kökten çözüm getirmemektedir.
- Sorunun ana kaynağı bankaların verdikleri çek karneleridir. Karşılıksız çek rakamları bankaların ek karnelerini cömertçe dağıttıklarını, çekin senet yerine kullanımına imkan hazırladıklarını ortaya koymaktadır.
- Çek yaprağı başına bankaların sorunluluklarının indirilmesi değil, artırılması cömertçe çek dağıtımını önler.
- Uzun süre hapiste kalanların hapisten çıkar çıkmaz, ödeyemedikleri için hapse girdikleri borçlarını karşılayabilecek ölçüde kaynak yaratmaları ve bulmaları çok zor olacaktır.
- Anlaşma için getirilen 4 aylık süre çok kısadır.
Tekrarda yarar vardır. Sorununun iki bacağı vardır:
-Vadesiz çek sistemini uygulanamaz hale getirmek,
-Vadesiz çekten hapse girmeyi önlemek.
Yasa bu iki alanda da köklü iyileşmeler getirmemektedir. Hapiste olanlara dışarı çıkmaları için geçici bir fırsat yaratmaktadır.