Sanayi üretimine ilişkin eylül verileri ilk bakışta olumsuz bir tabloya işaret ediyor. Üretim, yine geçen yılın altında seyrediyor, üstelik ağustos ayında geçen yılla olan fark, eylülde biraz daha büyümüş durumda. Bütün bunlara ek olarak, üretimde ağustos ayına göre de artış kaydedilemediği gibi, oransal olarak ifade edilemeyecek kadar küçük de olsa bir gerileme yaşandı. Bütün bunlar sanayi üretim endeksinde eylül ayında ortaya çıkan olumsuz gelişmelerdi.
Madalyonun bir de diğer yüzü var. Toplam sanayi üretimi ağustosa göre yerinde saydı saymasına ama, değerlendirmeyi bir de sanayi dalları bazında yapmak gerekiyor. Eylüldeki toplam sanayi üretimi bir önceki aya göre değişmedi, endeks bazında söylersek 104.2'den 104.1'e indi, ama bu yatay seyir madencilik ve taşocakçılığı ile enerjideki gerilemeden kaynaklandı. İmalat sanayindeki üretim ise eylülde ağustosa göre yüzde 2.7'lik bir artış gösterdi.
Sektörel dağılıma göre durum böyle. Üretim konusu malların niteliğine göre olan durum da önemli.
Eylülde ağustosa göre ara mal üretimi azaldı. Aynı şekilde enerji üretiminde de azalma oldu. Buna karşılık, dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarıyla sermaye malı üretiminde ağustos ayındaki düzeyin üstüne çıkıldı. Üretiminde artış kaydedilen mallar arasında sermaye mallarının bulunması önemli.
Yani sanayi üretiminin eylüldeki seyrine bakarak işlerin ne çok kötü gittiği söylenebilir, ne de çok iyi bir performans sergilenebildiği…
GSHY'ye etki
GSYH gerçekleşmesiyle ilgili tahminlerdeki temel dayanak noktası imalat sanayi üretiminin düzeyi. GSYH'nin, birebir aynı olmamakla birlikte, en erken açıklanan verisi de zaten imalat sanayi üretimi. Üstelik, imalat sanayi GSYH içinde dörtte bir gibi çok önemli bir paya sahip.
TÜİK'in açıkladığı verilere göre imalat sanayi üretimi ilk çeyrekte yüzde 24.5 azaldı. Bu çeyrekte GSYH kapsamındaki imalat sanayi üretimi gerilemesinin oranı ise yüzde 20.2 oldu. İlk çeyrekteki GSYH küçülmesi de yüzde 14.3 düzeyinde.
Gerileme, ikinci çeyrekte hız kesti. İmalat sanayi üretimindeki gerileme bu çeyrekte yüzde 16.9'a, GSYH kapsamındaki imalat sanayi sektörünün gerilemesi yüzde 8.7'ye indi. Yılın ikinci çeyreğinde, GSYH küçülmesi ise yüzde 7 olarak açıklandı.
Üçüncü çeyrek için yalnızca imalat sanayindeki küçülmeyi biliyoruz ve bu oran yüzde 9. İmalat sanayi üretimindeki yüzde 9'luk küçülmenin, GSYH'deki imalat sanayi sektörüne yüzde 5-6 olarak yansıması beklenmeli. Daha önce de dile getirdiğimiz gibi, GSYH'de üçüncü çeyrekte ortaya çıkacak gerilemenin de yüzde 3.5 dolayında gerçekleşmesi sürpriz sayılmamalı.
Bu arada, GSYH'de üçüncü çeyrek verisinin Türkiye İstatistik Kurumu'nca 10 Aralık'ta açıklanacağını hatırlatalım.
Baz etkisi dolayısıyla imalat sanayi üretiminde son çeyrekte geçen yıla göre çok daha düşük bir gerileme görülecek, hatta artış bile olabilecek. İmalat sanayi üretimi; ekim, kasım ve aralık aylarında eylül düzeyinde kalsa bile, geçen yıla göre yalnızca yüzde 1.2'lik bir gerileme ortaya çıkacak. Kaldı ki üretimde eylüle göre az da olsa artış yaşanacağı tahmin ediliyor. Nitekim, eylül ayı imalat sanayi üretiminin, ağustosa göre yüzde 2.7 arttığı dikkate alınmalı. Dolayısıyla, son çeyrekte GSYH'yi negatif etkileyecek imalat sanayi kaynaklı bir etken büyük olasılıkla olmayacak ve bu sayede GSYH'deki gerileme son bulabilecek ve artış yaşanması mümkün hale gelebilecek.