Enflasyon kamuoyunca tüketici fiyatlarından izleniyor.
Tabii ki tüketici fiyatları önemli. Ama esas olan o tüketici fiyatının ardındaki üretici fiyatı. Üretici fiyatı artışı daha yüksek ise ergeç bu tüketici fiyatına da yansır.
Bir başka nokta bizde fiyat artışlarının iki üç ay arasındaki değişime bakılarak hesaplanmasıdır. 2010 Kasım'ında fiyatlar ne imiş,
2011 Kasım'ında ne olmuş? Bu iki-üç ay arasındaki değişim, ara aylardaki değişimi yansıtmaz.
Bu nedenle önemli olan 12 aylık ortalama değişim oranlarıdır.
Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) kasımdan geriye 12 ayda ortalama yüzde 10.72 artış gösteriyor. Halbuki Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) 12 aylık ortalama artış oranı yüzde 6.13 oldu.
Demek ki üretici fiyatlarında, tüketici fiyatına yansıtılamayan bir maliyet artışı birikimi var.
Gelelim üretici fiyatlarında 12 aylık ortalamalara göre dikkat çeken gelişmelere.
- Genelde bizde ÜFE artışlarını tarım ürünleri sürükler.
Fakat son 12 ayda tarım ürünlerinde ortalama fiyat artışı yüzde 5.61 oldu. Bu, tüketici fiyatlarında büyük ağırlığı olan gıda fiyatlarındaki artışı frenleyen önemli gelişmedir. TÜFE'de 12 aylık gıda fiyatları artışı yüzde 5.79'da kaldı.
- ÜFE'de imalat sanayiinde 12 aylık ortalama artışın yüzde 12.67 olması dikkati çekiyor.
- Önemli olan bazı sektörlerde maliyetin yüksek oranlarda artması. Tekstil ürünleri imalatında yıllık ortalama fiyat artışı yüzde 23.41 oranında, ana metal sanayinde yüzde 29.50 oranında.
- Petrol ve petrokimya ürünlerinde tabii ki artış önemli.
Fakat bunlar sadece bize özgü artışlar değil ki, başka ülkeler de bu ürünleri dünya fiyatı ile kullanıyor.
- Buna karşılık ÜFE endeksinde elektrik ve su fiyatlarındaki artışın makul ölçülerde kalması bir avantaj. Elektrikte yıllık ortalama artış yüzde 3.96, suda ise yüzde 1.44 oranında. Bu iki kalemde fiyat artışı beklenebilir.
Üretici fiyatları incelenirken 2 gelişmeye daha dikkat etmek gerekir:
- Geçen yılın aynı ayına göre bu yılın kasım ayındaki 12
aylık fiyat artışı oranı nedir? Bu oran, gerçek anlamda ortalama maliyet artışını gösterir. 2010 Kasım'ında ortalama artış 8.27 iken bu yılın kasımında 10.72 oldu. Demek ki üretim kesiminde maliyet artışı son 12 aylık dönemde bir öncekine göre yüksek.
- Acaba bir önceki aya göre fiyat artışlarının seyri nasıl? Bu da aylık endeks sayılarından izlenir. 2003=100 olan ÜFE endeksi 2011 Ocak ayında 184 idi. Nisan-temmuz arası 191'lerde dolandı. Eylülde 197, ekimde 200, kasımda 202 oldu. Demek ki ÜFE'de bir yükseliş eğilimi var. 2010 yılı 12 aylık ortalama endeks sayısı 180 idi.
Üretici fiyatlarındaki bu olumsuz gelişme henüz aynı ölçüde tüketici fiyatlarına yansımamış durumda.
Geçen kasımda 8.59 olan 12 aylık ortalama TÜFE artışının, bu yılın kasım ayında 6.13'e düştüğü görülüyor.
Toplam tüketim harcamalarında yüzde 26 ağırlığı olan gıdada 12 aylık ortalama TÜFE artışı 5.79 oranında.
Bütünü ile enflasyon tablosunu olumlu değerlendirme imkanı yok ve de bu olumsuzluğu bütünü ile dışarıdaki olumsuz gelişmelere ve döviz kurundaki harekete bağlamak yanlış olur.
Önümüzdeki günlerde tırmanışı sınırlayacak tedbirler alınmaz ise, enflasyon rüzgarı faizlerin ve döviz fiyatının daha da yükselmesine yol açabilir.