Küresel lojistiğin günlük yüzde 9’u Süveyş Kanalı’ndan yapılıyor, ticaretin Ümit Burnu’na kaymasının bedeli ithalat fiyatlarına yüzde 3,3 zam. Husiler Süveyş Kanalı’na saldırınca, Uzak Doğu’dan ABD’ye okyanustan navlun fiyatı yıllık yüzde 9 arttı.
Küresel tahıl tüccarı Cargill, düşen emtia fiyatları/operasyonel maliyetlerdeki artış gibi nedenlerden ötürü 2024 karının yüzde 10 düşüşle 106 milyar dolar olacağını duyurdu. Mahfi Eğilmez’e göre deprem kayıplarının karşılanması, onarımı ve yeniden yapılanması için gereken finansman 45,7 milyar dolar, tarımsal ihracatımız 31 milyar dolar, 2023 yılı ihracatı 255 milyar dolar.
ABD’de mısır ve soya fasulyesindeki rekolte artışları, stok fazlaları, azalan mısır ve soya fiyatlarının sonuçları küresel tarım şirketlerinin karlarında düşüşe, işçi çıkarmalarına neden oluyor. Türkiye’nin büyük çiftçileri küçülüyor, küçükler canının derdinde. Ekilmedik bir karış toprak kalmasın denilen topraklarda plansız ekilen domatesler/kavunlar/limonlar endüstrinin değer zincirine gideceğine çöpe gidiyor. İsrafın gölgesinde Türkiye’nin en büyük çiftçi eylemleri yapılıyor.
Kuzey yarım kürenin yüzde 15 ile 24’ünü kapsadığı öngörülen arktik permafrostunda gezegendeki miktarın iki katı karbon var. 1,8 trilyon karbon çözülüp serbest kaldığında karbondioksitten 34 kat daha güçlü bir sera gazına dönüşebilir. Kayalar, donmuş topraklar yıkıcı insan hastalıklarının kayıt defteri. Bilim insanlarına göre; “bağışıklık sitemimizin yabancı olduğu çiçek hastalığı, bubonik, veba gibi yüzlerce hastalık kuytuda insan türünü yok etmek için bekleyen silahşorlar.”
Araştırmacılar geçtiğimiz yıl Alaska’da 1918 gribine neden olan virüsün kalıntılarını, 2005’te 32 bin yıllık ekstremofil bakterisini bulmuştu. 2023’de çekilen permafrostun altında 75 yıl önce bir bakteri tarafından öldürülen Ren geyiğinin kalıntılarından açığa çıkan virüs nedeniyle bir çocuk ölmüştü. Dünya Bankası’na göre 2050 yılına kadar 5,2 milyar kişi salgın hastalıklardan etkilenecek belki de ölecek.
Consumer Reports’a göre 63 market ve 10 fast food ürünündeki 196 numunenin yüzde 67’sinde roket yakıtında bulunan perklorat kimyasalına rastlandı. Rapora göre kimyasal en çok bebek ve çocuk dostu gıdalarda, ardından meyve ve sebzelerde ve süt ürünlerinde tespit edildi.
Sertifikasyon kurumu EPA’ya göre 200 gıda örneğinin üçte birinde tespit edilen roket yakıtı akut seviyede değil ancak, birkaç porsiyon tüketilmesi halinde risk teşkil edebilir. Üstü açık tarım fabrikalarında yapılan tarımsal faaliyetlerle pek çok risk var. “FDA’ya göre yüksek dozda perklorat maruziyeti yetişkinlerde tiroid bezinde sorunlara yol açarken, fetüs bebeklerde sinir sisteminin büyümesini ve gelişimini olumsuz etkiliyor. Orman Adli Tabipleri Ormanda Gigante projesi kapsamında orman adli tabipleri, iklim değişikliğinin ağaç ölümlerine etkisini araştırıyor. Ağaç besin eksikliği, yıldırımlar, yangınlar, insan türü orman cinayetlerinin nedeni.
Nature dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre dünyadaki karbonun yüzde 12’sini tutan Amazonların 2000’lerde 1990’lara göre karbon tutma oranı yüzde 30 düştü. Nedeni, yaşlı ağaçların gençlere göre daha fazla karbon tutabiliyor olması. Ormanın mühendisleri ağaç ölümlerinin katilini bulmak için uğraşırken, ekosistem katilleri cüretkâr cehaletlerinin göstergesi davranışlarıyla ciğerimizi yakacak ihmaller yapıyor. Türkiye’nin en önemli kurumlarından OGM’nin cesur, uzman personelleri Genel Müdür Bekir Karacabey yönetiminde ormanlarımızın hayata tutunabilmesi için var güçleriyle çalışıyor.
Ezcümle; içimiz her türden yangınlarla cayır cayır. Toplumsal mutabakatın temeline koyacağımız bilim/adalet paydaşlığı azaldıkça sendeliyor, umudumuz kırılıyor. “Etliye sütlüye karışmayalım” diye çıktığımız yolda “ete süte /adalete muhtaç kalınca” “sarı ineği vermeyecektik diyor” yollara düşüyoruz. Allah yar ve yardımcımız olsun.