2014 yılı milli gelir verileri ile istihdamdaki gelişmeleri karşılaştırdığımızda ilginç ama moral bozan sonuçlar ortaya çıkıyor.
İlk olarak büyüme hızı ile istihdam artış hızını karşılaştırdığımızda en hızlı istihdam artışının 2014’te büyümek bir yana küçülen tarım sektöründe meydana geldiğini görüyoruz. Tarım sektörü, yarattığı gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYİH) yüzde 1.95 azalırken, şaşırtıcı bir şekilde istihdamını yüzde 5.11 artırmış. En yüksek istihdam artışı ise büyüme hızı en yavaş ana sektör olan inşaatta gerçekleşmiş. İnşaat sektörü yüzde 2.19 büyürken istihdamı yüzde 8.14 artmış. Ekonominin bütününde GSYİH reel olarak yüzde 2.87 büyürken, istihdam artış hızı büyüme hızını ikiye katlayarak yüzde 5.41’i bulmuş.
Burada ekonomi açısından üzerinde önemle durulması gereken nokta, istihdam artışının tarım ve inşaat gibi faaliyetlerini ağırlıklı olarak niteliksiz işgücü ile yürüten sektörlerde olması. Hizmetlerdeki göreli yüksek istihdam artışının da ağırlıklı olarak düşük nitelikli işgücü istihdamına dayalı alanlardan geldiğini söyleyebiliriz. Dolayısıyla ekonominin büyüme hızından daha yüksek istihdam yaratmasına bakarak sevinmek, bunun defolu bir artış olduğu gerçeğini görmemek olur.
Ortaya çıkan ikinci sonuç, birincinin doğal bir sonucu olarak çalışan başına yaratılan GSYİH miktarının azalmış olması. Çalışan kişi başına yaratılan GSYİH miktarı geçen yıl reel olarak yüzde 2.42 azalmış. Üstelik bu düşüş tüm ana sektörleri kapsıyor. Düşüş inşaatta yüzde 5.51’i, tarımda yüzde 6.71’i buluyor. Hizmetlerdeki düşüş yüzde 2.33 düzeyinde. Sanayideki düşüş ise yüzde 0.36 ile sınırlı kalmış.
Kayıp oranları, cari dolar değerleri ile hesaplandığında daha da yükseliyor. Dolar olarak çalışan başına verimlilik kaybı toplamda yüzde 7.78’e, tarımda yüzde 10.45’e, inşaatta yüzde 7.69’a, hizmetlerde yüzde 7.53’e ve sanayide yüzde 4.78’e çıkıyor.
Bu oranlar gösteriyor ki 2014’te ekonomi verimsizleşmiş. İstihdam edilen kişi başına yaratılan katma değer gerilemiş. Bu durum, cari açık belasıyla boğuşan bir ülke için çok tehlikeli bir gelişme. Çünkü cari açığı azaltmanın yolu, üretimde katma değeri yükseltmekten geçiyor.
Ortaya çıkan üçüncü çarpıcı sonuç ise çalışan başına verimliliğin 2010 ve 2006 düzeyine gerilemiş olması. 1998 fiyatlarıyla çalışan başına GSYİH miktarı 2007’de 5.010 TL ile en yüksek düzeyine çıktıktan sonra bir daha o düzeyi yakalayamadı. 2014’te ortaya çıkan rakam 4.861 TL ile Türkiye’yi verimlilikte 4 yıl geriye 2010 düzeyine götürüyor. Bu düzeyin aslında 2006 yılında yakalanmış olduğunu hesaba katarsak, Türkiye aslında verimlilikte 8 yıl geriye gitmiş durumda.