Adeta genlerimize i?leyen bir tutku... Kendimizi enflasyondan korumak için yyllardan beri en çok güvendi?imiz yatyrym aracy... Dövizden söz ediyoruz tabii ki. Bir dönemin adeta slogan haline gelen "dövizle oynayanyn eli yanar" sözü son yyllarda gerçek olmasyna, döviz tutanlaryn eli cayyr cayyr yanmasyna ra?men, Türk halky dövizden vazgeçmiyor, belki de vazgeçemiyor. Döviz ele yapy?ty, elde kaldy ve bir türlü kurtulmak mümkün olmuyor.
Merkez Bankasy'nyn döviz tevdiat hesaplarynyn seyrine ili?kin verileri, Türk halkynyn adeta her ko?ulda döviz toplady?yny gösteriyor. Türk tasarruf sahipleri, döviz dü?erken de alym yapyyor, döviz hyzly tyrmany?a geçti?inde de alym yapmaktan geri durmuyor. Belli ki döviz dü?tü?ünde, "daha fazla dü?mez" gibi bir dü?ünceyle alyma giri?iliyor, döviz yükselme e?ilimi gösterdi?inde de bu kez "yükseli? ba?lady, bu fyrsaty kaçyrmayalym" ?eklinde özetlenebilecek dü?ünce hakim oluyor.
Yedi yylda yüzde 164 artty
Türk halky döviz tasarruf etmekten vazgeçmiyor. 2000 yyly sonunda bankalarda 36.4 milyar dolar tutarynda döviz tevdiat hesaby bulunuyordu. Özellikle 2006 ve 2007 yyllarynda çok hyzly bir arty? gösteren döviz hesaplary, 2007 sonunda 95.2 milyar dolara ula?ty. 2006 ve 2007 yyllarynda syrasyyla 15.1 ve 19.9 milyar dolarlyk arty?lar kaydedildi.
Döviz hesaplary, bu yylyn ilk iki buçuk aylyk döneminde ise 593 milyon dolar azaldy. Bu gerileme, Türk halkynyn elindeki dövizden kurtulmak için çabalady?y ve kurlar biraz yükselince hemen saty?a geçme e?ilimi içinde oldu?u biçiminde de yorumlanyyor.
7 milyar YTL zarar
Son yyllarda döviz alanlaryn eli gerçekten yandy. Bir hesap yapmaya çaly?tyk. Dövize, alyndy?y yylyn ortalama kuru üzerinden Türk parasy olarak ne kadar ödeme yapyldy?y bulduk. Sonra, alynan o dövizin bugünkü kurdan kar?yly?yny hesapladyk ve iki de?er arasyndaki farka baktyk. Dövizin faiz kazancy göz ardy edildi?inde, son yedi yylda 7.2 milyar YTL'lik bir kur farky zarary oldu?u ortaya çykty. Üstelik bu zarar, yalnyzca görünürdeki kysym. Bu dönemde döviz dy?yndaki tasarruf araçlarynyn getirisi dikkate alynarak bir kyyaslama yapyldy?ynda ya da enflasyon dikkate alyndy?ynda çok daha büyük bir reel kayyp söz konusu.
Dövizden, hesaplamamyza konu son yedi yyl içinde yalnyzca 2001 yylynda kazanç sa?landy. 2001'de döviz hesaplary 4.8 milyar dolar artty. O yylyn ortalama kuru 1,2254'tü. Bu kur üzerinden 4.8 milyar dolar dövize, yakla?yk 5.9 milyar YTL ödenmi? oldu. 4.8 milyar dolaryn, bugünler için 1.25 olarak esas aldy?ymyz kur üzerinden kar?yly?y ise 6 milyar YTL ve 100 milyon YTL'nin biraz üstünde bir kazanç var.
Ancak, di?er yyllarda hep kayyp söz konusu. 2002'de ortalama kur 1.5058 oldu, o yyl döviz hesaplary 3.3 milyar dolar artty. 3.3 milyar dolaryn o yylyn ortalama kuruna göre YTL kar?yly?y 4.9 milyar, bugünün kuruna göre YTL kar?yly?y ise 4.1 milyar ve arada tasarruf sahibi aleyhine 800 milyonu a?an bir fark var.
Ylgili yyl kuru ve bugünün kuru ile yapylan hesaplamaya göre 2003 yylyndaki Dş arty?y 1.1 milyar YTL, 2004 yylyndaki arty? 1.3 milyar YTL, 2005 yylyndaki arty? da 324 milyon YTL zarar ettirdi.
2006, en çok zarara yol açan yyl oldu. Söz konusu yyl döviz hesaplary 15.1 milyar dolar artty. Yyl ortalamasynda 1.4311 olan dolar kuruna göre, 15.1 milyar dolar, bir anlamda 21.6 milyar YTL'ye satyn alyndy. Ancak, 15.1 milyar dolar, bugünün 1.25 dolayyndaki kuru üzerinden ancak 18.8 milyar YTL ediyor. Yani, arada tasarruf sahibi aleyhine tam 2.7 milyar YTL fark var.
2007, döviz tevdiat hesaplarynyn 19.9 milyar dolarla en çok artty?y yyl. Geçen yyl ortalamasynda dolar 1.3015 düzeyindeydi. Döviz hesaplary rekor düzeyde artmy? olmasyna ra?men, geçen yyl ortalamasyyla ?imdiki kur arasynda çok büyük fark olmamasy, zararyn boyutunu azaltty. Kur, 1.30'dan, 1.25'e inmi? durumda ve bu da zararyn synyrly kalmasyny sa?lady. Geçen yyl açylan döviz hesaplaryndan u?ranylan zarar 1 milyar YTL oldu.
Bu yylyn ilk iki buçuk ayynda ise ilginç bir durum ya?andy