Tüketici Güven Endeksi, aralıkta % 2,6 artarak 77,4’e yükseldi. Mayısta zirveye çıkan, sonrasında ise sert biçimde düşen tüketici güveni son dört aydaki artışa rağmen mayıstaki düzeyinin hala çok altında. 2024'te genel ekonomik durum beklentisi, 2023’te beklenene kıyasla daha kötümser. 2024’te enflasyonda yükseliş beklentisi, 2023’e ilişkin beklentiden daha güçlü.
‘Tüketici güveni’, aralık ile birlikte dördüncü ayda da yükselişini sürdürmekle birlikte tepe noktaya çıktığı seçim ayı mayıstaki düzeyini hala yakalayamazken, tüketicilerin 2024 yılından beklentileri oldukça sönük kaldı. Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliği ile her ay gerçekleştirilen Tüketici Eğilim Anketinden hesaplanan Tüketici Güven Endeksinin aralık ayı sonuçları açıklandı. Buna göre ekonomideki gidişatla karşılıklı etkileşim içindeki psikolojik faktörlerin başında gelen tüketici güveninin yansıtan endeks, aralık ayında da yüzde 2,6 artarak 77,4’e kadar yükseldi.
Tüketici Güven Endeksi, seçim ayı mayısta 91,1’le son beş yılın zirvesine çıktıktan sonra, haziran ve temmuz aylarında yaşanan kur şokunun da etkisiyle sert biçimde düşmüş, bu eğilim ağustosta da artarak devam etmiş ve endeks 68’e kadar inmişti. Eylülde 71,5’e, ekimde 74,6’ya yükselen Tüketici Güven Endeksi, kasım ayında da 75,5’e çıkmıştı. Son dört ayda sürekli artan endeks Aralık 2023 itibarıyla, 75,6 düzeyinde bulunduğu Aralık 2022 değerinin de yüzde 2,4 üzerine çıktı. Ancak endeks bu yükselişe rağmen, 13,6 puanla mayıs ayı düzeyinin hala altında kalmaya devam etti.
Buna göre tüketici güveninde, seçim ayı mayıstaki yükselişin ardından gelen sert düşüş sürecinde toparlanma yetersiz kaldı. Tüketicilerin, genel ekonomik gidişat ve kendi mali durumlarına ilişkin beklenti ve değerlendirmeleri ile harcama ve tasarruf eğilimlerini ölçen ve dünyada ekonomideki gelişmeleri yakından izlemek amacıyla kullanılan öncü bir gösterge olan tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser, 100’den küçük olması kötümser durumu yansıtıyor. Son dört aydır yükselişe rağmen, 2024 yılına girerken endeksin bulunduğu bu düzey, tüketici güvenin hala kötümser bölgede olduğunu ifade ediyor.
Maddi durumda küçük iyileşme
Tüketici güven endeksini oluşturan değerlendirme ve beklentilerle ilgili alt endekslerin bir kısmı, 2024 arifesinde, bir yıl önceye göre yükseliş kaydetmekle birlikte genel ekonomik durum ve enflasyon beklentisi 2023’e kıyasla daha kötümser çıktı, diğer beklentilerdeki iyileşme de yetersiz kaldı. Önceki 12 aylık döneme göre hanenin mevcut maddi durumuna ilişkin alt endeksin Aralık 2022’de 57,4 olan değeri Aralık 2023’te 63,4’e yükseldi. Buna göre 2024’e girerken önceki 12 aya kıyasla hanelerin maddi durumu, 2023’e girerken önceki 12 aya kıyasla ölçülen düzeye göre yüzde 10,4 iyileşti. Ancak bu artışa rağmen endeks değerinin hala 100’ün çok altında olması, bu konuda açık farkla kötümser düzeyi yansıtıyor. Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durum beklentisine ilişkin alt endeksin Aralık 2022’de 75,4 olan değeri ise yüzde 1 artarak Aralık 2023’te 76,1 oldu. Başka deyişle 2024’te maddi durum beklentisi, yılın başında 2023 için beklenenden yüzde 1 daha iyi geldi.
2024’te ekonomik durum beklentisi 2023’ten kötü
Geçen 12 aylık döneme göre mevcut ekonomik durum hakkındaki görüşü yansıtan alt endeks Aralık 2022’de 48 olurken, Aralık 2023’te 49,1 olarak ölçüldü. Buna göre mevcut ekonomik durumda bir yıl önceye göre yüzde 2,4’lük bir iyileşme var. Ancak Aralık 2022’de ölçülen 2023 yılına dair genel ekonomik durum beklentisinin değeri 77,3 olurken, Aralık 2023’te ölçülen 2024’e ilişkin beklenti yüzde 75,8 oldu. Böylece 2024’e ilişkin genel ekonomik durum beklentisi, 2023 beklentisine kıyasla yüzde 1,9 düşük, yani daha kötümser çıktı. Gelecek 12 ayda işsiz sayısı beklentisine ilişkin alt endeks değeri, aralık aylarına göre yüzde 1,5 artarak 73,1 oldu. Bu endeksin artması işsiz sayısının azalacağı, düşmesi ise artacağı yönünde beklenti ifade ediyor. Buna göre işsizliğe ilişkin 2024 beklentileri 2023’e kıyasla biraz daha iyimser.
Otomobil alabilme umudunda küçük artış
Gelecek 12 ayda otomobil alma beklentisini yansıtan endeksin Aralık 2022’de 13,4 olan değeri Aralık 2023’te 16,9’a yükseldi. Buna göre 2024 yılında otomobil alabilme umudu, 2023 için beklenen düzeye göre daha yüksek. Ancak, tüketici güvenini oluşturan alt endeksler içinde konuttan sonra en düşük umut düzeyi hala otomobilde. Başka deyişle tüketicilerin konutun yanı sıra otomobil alma hayali de diplerde. Son aylarda ikinci el piyasada fiyatların aşağı doğru inmesi ile otomobil umudunda kısmen canlanma görülürken, aşırı vergilerle şişen sıfır otomobil fiyatları ve taşıt kredisi faizlerindeki yükseklik alımı baskılıyor.
Tüketicilerde enflasyonist bekleyiş kırılamadı
Önceki 12 aylık döneme göre gelecek 12 ayda tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin ‘beklenti’ endeksinin Aralık 2023 düzeyi, Aralık 2022’ye göre yüzde 3,6 düşerek 63,3’ten 56,7’ye geriledi. Bu endeksin düşmesi tüketici fiyatlarında artış, artması ise düşüş beklentisini yansıtıyor. Buna göre 2024’te enflasyonda yükseliş beklentisi, 2023 başında bu yıla ilişkin yükseliş beklentisinden daha güçlü. Endeksin 100’ün çok altındaki değeri, Merkez Bankası’nın enflasyonu üç yılda tek haneye indirme iddiasına rağmen, tüketicilerde enflasyonist bekleyişin güçlü olduğunu gösteriyor.
Dayanıklı tüketim eğiliminde yüzde 2 artış
Geçen 12 aya göre gelecek 12 ayda dayanıklı tüketim mallarına harcama eğilimini gösteren alt endeksin değeri de aralık aylarına göre 92,6’dan 94,5’e yükseldi. Buna göre 2023’e kıyasla 2024’te dayanıklı tüketime harcama eğilimin düzeyi, 2022 yılına kıyasla 2023’te olandan yüzde 2 daha yüksek. Mevcut dönemin tasarruf etmek için uygunluğuna ilişkin endeksin Aralık 2023’te 67,7 olan düzeyi ise yüzde 8,4 artışla Aralık 2023’te 73,4’e çıktı.
Ev alma umudu dipte
Alt endeksler içinde en düşük değer, ev alabilme beklentisinde. Hanelerin gelecek 12 ayda konut satın alabilme veya inşa ettirme ihtimalini gösteren endeksin değeri 2023 başında 9,2 olurken, 2024 başında 9,4’e çıktı. Bir yıl önceye göre küçük bir artış olsa da baz değerin 100 olduğu dikkate alınınca endeksin değeri, aşırı “umutsuz” durumu ifade ediyor. Son dönemde kredi kullandırımında kısıtlama, yüksek faizler ve konut fiyatlarının yüksekliği talebi baskılıyor. Gelecek 12 ayda konut tamirine para harcama ihtimaline ilişkin alt endeks de Aralık 2022’deki 26,2 düzeyinden Aralık 2023’te 29,8’e çıkmakla birlikte düşük düzeyde kalmaya devam etti.